Þjóðlíf - 01.05.1989, Blaðsíða 65

VÍSINDI
forystudýrs. Hann eltir því aðeins móður
sína sé hún honum næst á þessu skeiði. Vilji
hins vegar svo til að einhver annar er hjá
unganum þegar þetta skeið stendur yfir, eltir
unginn hann hvert sem hann fer.
Þetta sannaði Konrad á sjálfum sér. Hann
fjarlægði móður Renötu frá unganum ein-
mitt á því skeiði sem hún lærði að elta for-
ystudýr sitt, og þar sem Konrad var henni
næstur á þessum tíma gekk hann unganum í
móðurstað. Þegar þessu lærdómsskeiði er
lokið skiptir það engu máli þótt móðirin birt-
ist að vitja afkvæmis síns. Unginn virðir hana
ekki viðlits.
Atferli afleiðing þróunar
Þessi tilraun færði Konrad Lorenz heim
sanninn um að ekki aðeins líkamsbygging
tegundanna væri afleiðing margra milljón
ára þróunar og aðlögunar, heldur einnig at-
ferli hennar. Því aðeins ef andlegt og líkam-
legt atgervi hennar væru í fullkomnu sam-
ræmi hvort við annað ætti tegundin von um
að sigra í baráttunni um úrval tegundanna.
Maðurinn hafi þurft að laga sig að þessari
samkeppni og þannig breytt atferli sínu svo
til sigurs horfði. Til þess hafi honum ekki
aðeins nægt líkamlegir yfirburðir heldur hafi
hann neyðst til að herða hug sinn og jafn-
framt að taka upp breytta lifnaðarhætti.
Þessi aðlögun hafi gert hann að drottnara
merkurinnar og nú sé svo komið að hann hafi
örlög gjörvallrar jarðarkringlunnar í hendi
sér.
Svartsýni?
Mörgum þykir gæta fullmikillar svartsýni í
hugmyndum Konrad Lorenz. Hann efast um
að maðurinn sé nógu skyni borinn til þess að
lifa af á atómöld. Hann segir manninn standa
frammi fyrir hinni dýrðlegustu framtíð en á
sama tíma hafi hann aldrei verið nær því að
tortíma sjálfum sér.
„Hugtakahugsun mannsins veitir honum
frelsi sem ekkert dýr hefur,“ sagði Konrad
Lorenz í viðtali skömmu fyrir andlát sitt. „í
því liggur grundvallarmunur: dýr geta ekki
gert neitt sem þau ekki mega, en maðurinn
getur hins vegar gert margt sem hann ekki
má. Þess vegna eru allar ákvarðanir sem
snerta framtíð mannkyns fyrst og fremst sið-
ferðilegar." Konrad Lorenz lést í lok febrúar
s.l., 85 ára aldri. Hann hlaut Nóbelsverð-
launin í læknisfræði árið 1973.
Gunnsteinn Ólafsson
Bækur Lorenz ollu miklu fjaðrafoki í vís-
indaheiminum. Frægust er bókin um
„Hina svonefndu reiði“, sem kom út 1963.
65