Þjóðlíf - 01.05.1989, Qupperneq 67

VÍSINDI
æði eða að hefja viðeigandi lyfjameðferð.
Þannig þarf ekki að bíða eftir að viðkomandi
einstaklingur veikist heldur geta læknar lagt
á ráðin um fyrirbyggjandi aðgerðir. En hér
er ekki einungis um sjaldgæfa og sérkenni-
lega sjúkdóma að ræða. Margir algengir
sjúkdómar eru taldir stafa a.m.k. að ein-
hverju leyti af erfðafræðilegum þáttum. Þar
má nefna háþrýsting, ofnæmi, sykursýki,
hjartasjúkdóma, geðsjúkdóma og sumar
(jafnvel allar) gerðir krabbameins.
Hagnýtt gildi — lækning
sjúkdóma
Annað sem þetta verkefni gæti leitt af sér
er uppgötvun nýrra prótína og vitneskja um
hlutverk þeirra í lífsstarfseminni og þar með
e.t.v. nýting þeirra í baráttunni gegn
ýmsum sjúkdómum. Þetta er nú
þegar gert með efni sem
myndast í líkamanum
og nefnast interfer-
ón og interlevkín.
Þau eru notuð
við meðferð
gegn ýmsum teg-
undum af
krabbameini.
Einnig verður
unnt að finna
prótín sem
vantar í
Lífssagan í genum okkar
James Watson (f. 1928) deildi nóbelsverðlaunum í
læknis- og lífeðlisfræði 1962 með F. Crick og M.
Wilkins fyrir uppgötvun á efnafræðilegri gerö og hlut-
verki deoxíobósakjarnsýru (DKS). Hann hefur æ síð-
an verið einn fremsti erfðafræðingur heims. Margir
vísindamenn hafa tekið hugmyndinni um ofangreint
verkefni fagnandi en líklega hefur enginn kæst svo
mjög sem hann. Watson er formaður nefndarinnar
og hann segir m.a.: „Ég er ákaflega spenntur fyrir
þessu verkefni og ég veit að það mun takast að Ijúka
því þrátt fyrir andstöðu ýmissa lærðra og leikra.
Hvernig ættum við að geta hafnað þessu tækifæri?
Við töldum áöur fyrr að örlög okkar væru skráð í
stjörnurnar. Við vitum betur nú. Lífssaga okkar er að
verulegu leyti forskráð í genum okkar. Með aðferðum
sameindalíffræðinnar er það okkur í lófa lagið að
öðlast fullan skilning á eðli lífsstarfseminnar."
suma sjúklinga og ráða bót á sjúkdómnum með því að gefa
prótínið sem vantar. Gott dæmi um slíka vöntun er sykursýki sem
stafar af ónógu insúlíni.
Einnig eru nokkrar vonir bundnar við það að í framtíðinni megi
lækna erfðagalla sem stafa af gölluðum genum með því að koma
heilbrigðum genum fyrir í frumum sjúklinga. Þetta gæti orðið til
þess að helstu sjúkdómar nú á dögum, t.d. krabbamein og hjarta-
sjúkdómar, yrðu læknanlegir í framtíðinni.
Hin hlið málsins
Þrátt fyrir alla kostina sem kortlagning erfðaefnis okkar hefði
augljóslega í för með sér eru margir vísindamenn og leikmenn á
báðum áttum um ágæti þessa. Margar siðfræðilegar, lögfræðileg-
ar, heimspekilegar og trúarlegar spurningar vakna. Yrði t.d.
erfðatæknin og upplýsingar um eiginleika erfðaefnis í fóstrum til
þess að auka tíðni fóstureyðinga ef leitað væri að öllum hugsan-
legum göllum í fósturfrumum snemma á fósturskeiði? Er alltaf
æskilegt að láta einstakling vita að líklegt sé að hann eigi
eftir að fá einhvern tiltekinn sjúkdóm, einkum ef hann er
ólæknandi? A eingöngu að nota erfðalæknisfræði til
að meðhöndla sjúkdóma eða á jafnframt að nota
hana til að (kyn)bæta einstaklinga? Margir telja
manninn hafa sýnt það í gegnum tíðina að
honum er ekki treystandi til að fara vel
eða rétt með það vald sem þessi vitn-
eskja mun óhjákvæmilega veita
honum. Líklega mun
framtíðin ein skera úr
um það.
-hþ(Byggtá
Time)
67