Þjóðlíf - 01.01.1991, Blaðsíða 15

við nágrannalönd. Fyrsta desember 1989
voru erlendir ríkisborgarar á Islandi alls
4.774 eða um 1.9 prósent íbúa landsins. I
Danmörku er þetta hlutfall 2.8 prósent, í
Svíþjóð og Þýskalandi um 5 prósent og í
Sviss um 15 prósent svo nokkur dæmi séu
nefnd.
Um þessar mundir er mjög rætt um
hugsanlegar afleiðingar af breyttum að-
stæðum í álfunni, meðal annars frjálsu
flæði vinnuafls innan hennar. Islendingar
hafa allt frá árinu 1983 verið aðilar að
frjálsum vinnumarkaði Norðurlanda-
þjóða og niðurstaðan er sú að um fimm
sinnum fleiri Islendingar hafa leitað at-
vinnu á Norðurlöndum en Norðurlanda-
búar hér.
Á þessu ári kom út í Danmörku bókin
Asyl í Norden, sem gefin er út af Flótta-
mannastofnuninni þar. Þar kemur meðal
annars fram að íslendingar hafa látið lang-
minnst af hendi rakna til flóttamanna-
hjálpar í heiminum af Norðurlandaþjóð-
um — sé miðað við íbúafjölda. Á árinu
1989 létu Norðmenn um 7 dollara á íbúa
renna til þessara verkefna, Svíar og Danir
um 6 dollara og Finnar um 5 dollara til
flóttamannastofnana Sameinuðu þjóð-
anna.
I bókinni er einnig yfirlit yfir fjölda
þeirra flóttamanna sem fengið hafa hæli á
Norðurlöndum á sex ára tímabili, frá ár-
inu 1984-89. Þar kemur fram að árið 1989
leituðu 10 manns hælis sem pólitískir
flóttamenn á Islandi og fengu þeir allir
einungis tímabundin dvalarleyfi. Á sama
ári leituðu um 30 þúsund manns hælis í
Svíþjóð, tæp 5 þúsund í Danmörku, 4500
í Noregi og 173 í Finnlandi. Á árinu 1988
fékk enginn flóttamaður hæli á Islandi.
Flóttamenn eru tvenns konar: annars
vegar hinir svokölluðu „spontan“-flótta-
menn, sem leita hælis sjálfir; hins vegar
„kvóta“-flóttamenn, sem stofnanir Sam-
einuðu þjóðanna finna hæli í einstökum
aðildarlöndum sínum.
Flóttamannastofnanir Sameinuðu þjóð-
anna eru þrjár: sú mikilvægasta nefnist á
ensku United Nations High Commission-
er for Refugees og var stofnuð 1951. Mikil-
vægasta verkefni þeirrar stofnunar er að
tryggja alþjóðlega vernd flóttamanna.
Hún leitast við að dreifa flóttamönnum á
hin ýmsu lönd heimsins. Önnur stofnun
nefnist UNRWA eða United Nations Re-
liefand Works Agency for Palestine Refu-
gees og hefur það verkefni að sinna sér-
staklega flóttamannavanda í Austurlönd-
um nær. Þriðja stofnunin er IOM eða
International Organization for Migration
og var stofnuð 1952. íslendingar eru ekki
aðilar að henni.
I bókinni Asyl í Norden er gerður sam-
anburður á löggjöf þeirri sem í gildi er á
Norðurlöndunum um innflytjendur.
Rannsókn sú sem birt er í bókinni er unn-
in af Dönsku flóttamannastofnununni
með stuðningi Norðurlandaráðs. Þar
kemur í ljós að meðan aðrar Norðurlanda-
þjóðir hafa endurnýjað þessar reglur á
Heimilislausir ílóttamenn hljóta litla náð hjá Islcndingum.
allra síðustu árum búa íslendingar við lög
frá 1965. í þeim er orðið „innflytjandi" til
dæmis ekki til. Það er til marks um það
hversu lítil endurnýjun hefur orðið á þess-
um reglum að konur og karlar voru ekki
jafngildar verur gagnvart þeim allt fram til
ársins 1989. Fram að þeim tíma var er-
lendum konum giftum íslenskum mönn-
um ekki gert að sækja um dvalarleyfi eftir
tveggja ára sambúð; hins vegar var erlend-
um körlum giftum íslenskum konum gert
að sækja um slíkt leyfi enn sem fyrr.
Regfna Harðardóttir, sem er gift frönsk-
um manni, kærði þessa reglugerð til Jafn-
réttisráðs og var niðurstaða þess skýr: hún
stangaðist gróflega á við Jafnréttislögin frá
árinu 1975 og hafði þannig verið ólögleg í
alls fjórtán ár!
Hörð gagnrýni hefur komið fram á af-
stöðu íslenskra stjórnvalda í þessu efni,
einkum frá Ragnari Aðalsteinssyni lög-
fræðingi. Talað hefur verið um að hér
skorti afar margt í löggjöfma, t.d. réttar-
stöðu hinna svokölluðu de facto flótta-
manna, sem ekki er nauðsynlegt að veita
hæli samkvæmt alþjóðlegum samningum
en er hins vegar gert af mannúðarástæð-
um. Sömuleiðis hafa útlendingar sem hér
leita hælis litla sem enga möguleika á að
leita sér lögfræðilegrar aðstoðar og svo
vitnað sé til orða Ragnars Aðalsteinssonar
er „litið á þá sem glæpamenn uns annað
sannast“.
Dæmi um beitingu þessara reglna er sú
málsmeðferð er hópur búlgarskra manna,
sem hingað kom í apríl á síðastliðnu ári,
fékk. Þeir hugðust nýta sér það frjálsræði í
utanríkissamskiptum íslands og Búlgar-
íu, sem fest var í samningi frá 10. apríl
1968. Samkvæmt honum skyldu búlg-
arskir ríkisborgarar fá að vera hér á landi í
3 mánuði án vegabréfsáritunar. Útlend-
ingaeftirlitið úrskurðaði í þessu tilfelli að
mennirnir væru komnir í atvinnuskyni og
voru þeir umsvifalaust fluttir úr landi aft-
ur.
Vald Útlendingaeftirlitsins er afar mik-
ið samkvæmt núverandi reglum og sam-
band þess við Dómsmálaráðuneytið
óskýrt. Þannig er óljóst hvenær t.d. brott-
vísun er látin koma til kasta ráðuneytis og
hvenær ekki. Ráðherra og fulltrúa útlend-
ingaeftirlits kemur ekki saman um fjölda
þeirra skipta sem það hefur verið gert
(eins og kom fram í þættinum Innflytjend-
ur á íslandi - RÚV 18. des). Ljóst er hins
vegar að útlendingurinn sjálfur hefur ekk-
ert áfrýjunarvald fái hann synjun um land-
göngu.
-óg
ÞJÓÐLÍF 15