Þjóðlíf - 01.01.1991, Síða 34

MENNING
Strákarnir sögðu mér að ég skyldi endi-
lega vera sunnar í landi á sumarmisserinu
og ég fór til Heidelberg í mars 1953. Ég
hafði skotist þangað um áramótin 52-53 og
man að þá skrifaði ég á kort til foreldra
minna: Loksins kominn til Þýskalands.
Og undirstrikaði Þýskaland. Mér fannst
ég loksins kominn til þess Þýskalands,
sem hafði í æsku dregið mig að sér. I Heid-
elberg bar þá töluvert á Bandaríkjamönn-
um því að bandaríska hernámsliðið hafði
þar höfuðstöðvar sínar.
Heidelberg var kraftstöð rómantísku
stefnunnar á sínum tíma og ég var að
svamla í þessum skáldskap þar fram og
aftur. Ég á Heidelberg mikið að þakka og
orti þar mörg ljóð vorið 1953, notaði
seinna milli 15 og 20 kvæði þaðan.
Ég kynntist pólitískum átökum óbeint
sumarið 1953. Félagi minn frá Köln sem
hafði flutt sig til Berlínar lendir í upp-
reisninni 17. júní og er skotinn. Það kom
mjög illa við mig. Seinna tók ég saman
dálitla svipmynd sem geymir minningu
hans og birtist hún í bókinni Ur hugskoti.
Ekki var mikil pólitísk starfsemi í Heidel-
berg en í Köln man ég eftir heitum fundi
um ástandið í Austur-Þýskalandi og
hvernig allt væri að fara þar undir kaldan
klaka. Pólitísk læti voru lítil í stúdentum,
þeir lögðu sig fram við námið, vildu bæta
sér upp glataðan tíma. Ekkert bar á
kommúnisma. Sjálfur hugsaði ég lítið um
pólitík á þessum tíma, var aðallega að leita
að sjálfum mér sem ljóðskáldi. Samt
heyrði ég í Adenauer á fundi og finnst
skemmtilegt að geyma þá svipmynd af
honum. Hann hafði verið borgarstjóri í
Köln og kom þangað á kosningafund.
Hann talaði ekki með neinum látum en
skipulega og rausnarlega, laus við handa-
pat, hafði rínlenskan hreim.
Mér var bent á Borchert snemma en
kynntist hinum rústaskáldunum,
til dæmis Böll ekki fyrr en seinna.
Borchert var tákn heimkomunnar, tónn
sem lá í loftinu. Hann höfðaði til tilfinn-
inganna. Ungu fólki fannst þetta raun-
veruleg rödd. Ég fór líka að lesa Rilke eftir
að ég kom út þótt ég þekkti hann lítillega
fyrir. Síðan er ég þarna að reyna að þroska
mig í bókmenntum, gerast skáldmenntur,
efla eigin stíl og stækka sjónhringinn. Þá
las ég Rilke. Ég las gömlu mennina ekki
mikið í Heidelberg, Goethe t.d. lítið. Svo
las ég líka Stefan George þótt hann hefði
ekki gott orð á sér eftir styrjöldina. Höld-
erlin las ég svo eftir að ég kom aftur heim.
Rilke höfðaði einkennilega djúpt til mín á
þessum árum, ekki síst kvæði sem hann
orti talsvert hlutlægt. Sjálfur sagðist hann
hafa verið undir áhrifum frá höggmynda-
list í þeim kvæðum og það er ekki mikið ég
í þeim heldur hlutlægt, vakandi auga.
Þetta snart mig mjög, ég þurfti á því að
halda að strekkja dálítið á sjálfum mér,
verða ekki of mikil ég-persóna. Hölderlin
hafði meiri áhrif á ljóðagerð mína síðar.
Það bókmenntaverk eftirstríðsáranna
sem hafði langsamlega dýpst áhrif á mig
var leikrit Beckets, Beðið eftir Godot. Ég
sá það í litlu leikhúsi í Heidelberg
(„kammerleikhúsi") sem tók um 50
manns í sæti og sýningin hefur orðið mér
ógleymanleg. Leikritið var þá glænýtt frá
höfundarins hendi, birtist fyrst 1953, ef ég
man rétt.
Ég hafði verið kallaður skólaskáld í
menntaskóla þótt ég kynni þá enn ekki
mikið. Ég á Þýskalandi það að þakka að ég
breyttist á þessum árum úr skólaskáldi í
annað, skárra skáld. Ég átti lítið af ljóðum
þegar ég fór utan en tveimur og hálfu ári
seinna átti ég syrpu sem dugði næstum því
í bók. Á þessum árum voru líka pers-
Erlend götumynd
(1952)
Á gangstétt við
glerdýraverzlun
einn gamall hermaður sat.
Fcetur hans urðu eftir
austur hjá Stalíngrad.
Hann lék, en þó lágt, á fiðlu
lög um draum og um þrá.
Tónarnir flœktust ífötum
fólksins er streymdi hjá.
Það rigndi. Og haustlauf
hrundi
handan við strœtið blautt
af gömlum mösviði garðsins
og grasið varð smám saman
rautt.
(Úr Rímblöðum 1971)
34 ÞJÓÐLÍF