Þjóðlíf - 01.01.1991, Blaðsíða 56

NATTURA
UMSJÓN: HÁLFDAN ÓMAR HÁLFDANARSON OG
ÞURÍÐUR ÞORBJARNARDÓTTIR
Verða áburðarverk-
smiðjur óþarfar?
✓
Attatíu milljón tonn af
köfnunarefnisáburði borin á akra
jarðarkringlunnar árlega. Gífurleg
mengun. Vonir um að líftækni leiði til
lausnar
Ör þróun líftækninnar hefur
gert það að verkum að víða
um heim hafa menn lengi leit-
ast við að finna stofna nytja-
plantna sem væru sjálfum sér
nægir um öll helstu næringar-
efni. I þessu samhengi hefur
einkum verið litið til plantna
sem eru svo vel settar að hafa
í rótum sínum gerla sem
vinna köfnunarefni (nitur) úr
andrúmsloftinu.
Til glöggvunar skal þess
getið að tilbúinn áburður inni-
heldur einkum köfnunarefni,
fosfór og kalk, helstu nauð-
þurftir plantna. Miklar fram-
farir í líftækni hafa þrátt fyrir
allt ekki gert það kleift að flytja
þessa mikilsverðu eiginleika
frá rótarhýðisplöntum (sem
eru aðallega ýmsar belgplönt-
ur, t.d. lúpína) til mikilvæg-
ustu nytjaplantna mannsins.
Rannsóknir á þessu sviði hafa
þó staðið árum saman en borið
sáralítinn eða engan árangur.
Nýlega vöknuðu þó nokkrar
vonir um að takast mætti að
hrinda úr vegi helstu hindrun-
um á þessu sviði.
Árlega eru um áttatíu mill-
jón tonna af köfnunarefnis-
áburði borin á akra og tún jarð-
arinnar til að auka uppsker-
una. Það er því ljóst að það
veltur á miklu að megi auðnast
að gera þennan áburðaraustur
óþarfan. Auk þess er líklegt að
mengun minnki í kjölfarið,
einkum þegar þess er gætt að
svokölluð ofauðgun í vötnum
og ám stafar fyrst og fremst af
of miklu magni næringarefna í
umhverfinu.
Hópur fræðimanna frá
Ástralíu og Kína hefur skýrt
frá árangri tilrauna sem lofa
vissulega góðu og ættu að
vekja áhuga allra þeirra sem
fást við ræktun. Rannsóknir
vísindamannanna beindust að
því að finna úrræði til að láta
hveitiplöntur framleiða sitt
eigið köfnunarefni. Þeir telja
að þeim hafi tekist ætlunar-
verk sitt og til þess notuðu þeir
niturbindandi gerla og gróður-
eyði, svo undarlega sem það
hljómar. Ef þetta reynist raun-
in geta hveitibændur hætt
kaupum sínum á tilbúnum
áburði.
Það skal nú þegar upplýst að
ýmsir fræðimenn hafa lýst yfir
efasemdum sínum og erfða-
fræðingurinn Barry Rolfe við
Háskólann í Canberra í Ástra-
líu hefur sagt að hann þurfi að
sjá frekari staðfestingu á þess-
um niðurstöðum áður en hann
tekur þær gildar. „Við viljum
ekki að þetta reynist kaldur
samruni landbúnaðarins.11
Ymsir setja það fyrir sig að til
að koma niturnáminu í kring
þurfi gróðureyði, —efni sem
hlýtur ætíð að vera til óþurftar
í umhverfinu.
Þær tilraunir sem best hafa
Leysir ltftæknin áburðarverksmiðjuna á Gufunesi af hólmi?
(Mynd: G.H.Á.)
tekist til þessa voru gerðar á
Englandi, nánar tiltekið í
Nottingham. Aðferðin sem
beitt var til að koma niturbind-
andi gerlum af ættkvíslinni
Rhizobium inn í rætur hveiti-
plantna fólst í því að baða ræt-
ur ungplantna með ensím-
lausn en ensímið veikti veggi
rótarfrumanna svo mjög að
gerlarnir áttu greiða inngöngu
og mynduðu rótarhnýði. Sá
ágalli var þó á þessu öllu að
ekki varð vart við neina mæl-
anlega aukningu á magni nit-
urs og plönturnar uxu ekki
betur en ella.
I Kína hafa menn einnig
fengist við áþekkar rannsókn-
ir. YanFú Nie er kínverskur
plöntulífeðlisfræðingur sem
hefur unnið að rannsóknum á
þessu sviði með Áströlum.
Þeir böðuðu rætur ungra
hveitiplantna með illgresiseyð-
inum 2, 4-D sem eyðir ein-
göngu breiðblaða plöntum en
ekki grastegundum. Þessi ill-
gresiseyðir breytir á einhvern
ókunnan hátt þroskun rótanna
þannig að rótarhnýðisgerlar
komast inn í rótarfrumurnar
og fjölga sér þar. Enn sem fyrr
skorti á að niturnáms yrði vart
hjá hveitiplöntunum, þrátt
fyrir myndun rótarhnýðanna.
Hins vegar brá svo við þegar
þeir reyndu sömu aðferð með
gerlum af annarri ættkvísl að
vart varð við mikla aukningu í
niturnámi plantnanna. Gerl-
arnir sem um ræðir eru af ætt-
kvíslinni Azospilillum og
aukning niturnámsins var
fimmtugföld sem hlýtur að
teljast veruleg aukning. Þessar
tilraunir eru á algjöru frum-
stigi og niðurstöður þeirra
voru kynntar á ráðstefnu nit-
urnámsfræðinga í Ástralíu í
janúar.
Aðstandendur þessara til-
rauna benda á að björninn sé
alls ekki unninn. Engan veg-
inn sé ljóst hvort þetta muni
eiga sér stað utan veggja rann-
56 ÞJÓÐLÍF