Þjóðlíf - 01.01.1991, Page 57

Þegar þú fæddist voru í þér alls
350 aðskilin bein, en sértu orð-
inn fullvaxinn eru þau nú ein-
ungis 206. Það stafar af því að
mörg beinanna renna saman
við líkamsþroskunina.
Bein eru um fjórfalt sterkari en
stál. Samt sem áður brjóta um
2500 íslendingar bein í sér á
hverju ári.
Á venjulegri nótt breytir sof-
andi maður stellingu sinni 40
til 70 sinnum. Það að snúa sér
og bylta á þátt í því að viðhalda
vöðvaspennu og nauðsynlegri
hringrás líkamsvessanna.
Eyðimerkur heimsins stækka
á ári hverju um 25 þúsundir
ferkílómetra.
Beinagrind manns er ekki
dauður vefur. Hún hefur að
geyma fjölda snarlifandi
frumna og endurnýjast full-
komlega á hverjum tveimur
árum.
í beinmerg þínum myndast
yfir 200 milljarðar nýrra rauð-
korna á degi hverjum.
sóknarstofunnar. Ungplöntur
eru auðveldar í meðförum því
að rótarkerfi þeirra er grunn-
lægt en rótarkerfi fullvaxinna
plantna teygir sig niður á allt
að tveggja metra dýpi og það er
því utan virknisviðs efna sem
eru borin á yfirborð jarðvegs.
Þeir eru þó þrátt fyrir allt
bjartsýnir á að hér hafi merk-
um áfanga verið náð og efast
ekki um að það megi finna aðra
og hættuminni aðferð til að
opna niturnámsgerlum leið
inn í rætur nytjaplantna en að
nota stórháskalegan gróður-
eyði. Ef þeir hafa rétt fyrir sér
verða mikil umskipti í ræktun
og vonandi mun það koma
íbúum fátækra landa til mikill-
ar hjálpar. Þar hefur skortur á
tilbúnum áburði hamlað rækt-
un en með breyttum, nitur-
nemandi nytjaplöntum ætti
þeim vanda að vera velt úr
vegi.
Hvít jól ó Mars
Nýjar kenningar um veðráttu á reikistjörnunni
Reikistjarnan Mars á það
sameiginlegt með jörðinni
að þar geysa snjóbyljir. Á
jörðu er snjórinn reyndar
frosið vatn, svo sem allir
vita, en á Mars er snjórinn
einkum frosinn koltvísýr-
ingur, en ef til vill einnig
blandaður vatni.
Samkvæmt kenningu
stjörnufræðinga í Kaliforníu
í Bandaríkjunum benda
rannsóknarniðurstöður frá
könnunarflaugunum Marin-
er 9 og Voyager til þess að
frostský úr koltvísýringi sé
hátt yfir heimskautum Mars
en ekki á yfirborði stjörn-
unnar eins og talið hefur
verið fram til þessa.
Stjörnufræðingum hefur
lengi verið kunnugt að kol-
tvísýringur er meginefni ís-
hettanna á skautum Mars,
sem stækka á vetrum en
rýrna á sumrum. Menn
töldu víst að koltvísýringur
lofthjúpsins frysi í þeim fim-
bulkulda sem þar ríkti og
félli sem snjór. Það var hins
vegar annmörkum háð fyrir
daga könnunarflauga að afla
traustrar staðfestingar á
þessu því íshettur Mars
myndast meðan heimskaut
stjörnunnar eru myrkvuð
(séð frá jörðu) og því ekki í
rannsóknarfæri.
Á Mars hefur mælst allt að
145°C frost, sem er vel undir
frostmarki koltvísýrings við
þau skilyrði sem þar ríkja
(-125°C). Nú er talið að þessi
kuldi sé ekki við yfirborð
stjörnunnar heldur á efra
borði snæskýsins sem er yfir
hvoru skauti hennar í um 20
kílómetra hæð.
Ef rétt reynist að frosinn
koltvísýringur myndi ský í
þessari hæð er nær víst að
mun meiri kuldi ríki þar en
við yfirborð stjörnunnar.
Við frystingu koltvísýrings-
ins losnar storkunarvarmi
sem tryggir að hitinn (kuld-
inn) helst stöðugur og jafn
alla hina löngu marsnótt.
Það sem hvað merkilegast
þykir við þessa kenningu er
að ef hún á við rök að styðjast
telja menn að á Mars megi
finna vísbendingar um lofts-
lag þar árþúsundum saman.
Það byggist á því að þegar
snjóbyljir geysa safna þeir í
sig ryki og vatni á heimska-
utunum sem síðan sest til og
situr eftir að lokinni sumar-
þíðu. Þannig myndast lag-
skiptin, rétt eins og í Græn-
landsjökli, og í þeim er talin
felast vimeskja um loftslag
fyrri tíma á Mars. Því er það
bara næst að drífa sig á stað-
inn og taka borkjarna.
0
ÞJÓÐLÍF 57