Þjóðlíf - 01.06.1991, Blaðsíða 47

annars vegar að óhlýðnast fjölskyldunni
sem gæti leitt til þess að henni væri hafnað
alveg, hins vegar að hlýðnast hefð sem
brýtur algerlega í bága við samfélagið sem
hún lifir í, hið danska samfélag.
Þetta dæmi er öfgakennt og kannski
með þeim illviðráðanlegri. Það er þess eðl-
is að fólk tekur eftir því og veltir yfir því
vöngum. En dæmin eru mýmörg og ólík. í
öllum löndum í Evrópu nema á íslandi og
til skamms tíma í Portúgal eru svokallaðir
málminnihlutar. Fólk sem tilheyrir
málminnihluta neyðist oft til að læra mál
meirihlutans, það hefur í rauninni ekkert
val. Fólk sem tilheyrir meirihlutanum
þarf hins vegar yfirleitt ekki að læra mál
minnihlutans nema að það langi sérstak-
lega til. Þýskumælandi minnihlutahópar
eru í Danmörku, Belgíu, Frakklandi, Ital-
íu, Júgóslavíu, Rúmeníu, Sovétríkjunum,
Ungverjalandi, Tékkóslóvakíu og Póll-
andi, grískumælandi hópa er að fmna í
Ítalíu, Júgóslavíu, Albaníu, Rúmeníu og
Sovétríkjunum, um 350.000 manns í
Finnlandi eiga sænsku að móðurmáli og
þannig mætti lengi telja. Hins vegar eru
mál sem hvergi eru töluð nema af minni-
hlutahópum. Meðal þeirra eru samíska
sem töluð er í Noregi, Svíþjóð, Finnlandi
og Sovétríkjunum, baskneska á Spáni og í
Frakklandi og Velska í Englandi.
Þessum minnihlutahópum gengur mis-
vel að halda í tungu sína en þó má segja að
„litlum málum“ vegni best ef þau eiga sér
ritmál. Mörg indíánamál eru í hættu
vegna þess að þau eiga sér ekkert ritmál og
enga rithefð. En það hvernig málið hefst
við ræður yfirleitt úrslitum um hvort þess-
ir minnihlutahópar halda sér eða hvort
þeir renna saman við ríkjandi meirihluta.
Þannig hefur tvítyngi í gegnum tíðina
tengst þáttum eins og yfirráðum stórþjóða
yfir minni þjóðum, andspyrnu smáþjóð-
anna gegn slíku og baráttu þeirra fyrir
tilvist sinni.
Hvað varðar þessa hópa hefur tvítyngi
fengið á sig neikvæðan stimpil, tengst
valdaleysi, undirokun og fátækt. Meðlim-
ir slíkra minnihluta sem hafa valið að taka
virkan þátt í lífi meirihlutans og „verða
eitthvað“ á hans mælikvarða mega líka
gæta sín vel ef þeir vilja ekki missa tengsl
sín við minnihlutann sem þeir uppruna-
lega tilheyra.
Það er því ljóst að hinar ýmsu tegundir
tvítyngi eru afar ólíkar. Hún getur
tengst sjálfsmynd einstaklings eða fjöl-
skyldna eins og við sjáum í meðfylgjandi
viðtölum en hún tengist líka pólitískum
spurningum um tilvist heilla þjóða.
0
„Ég missti af þvíað læra svo margt afþvísem „hvert mannsbarn“ veit.“
„Mér finnst ég vera tvær
persónur..."
Melkorka Gunnarsdóttir kveður reynsluna af tvítyngi
einnig vera jákvœða: sjóndeUdarhringurinn verður opnari
Melkorka Gunnarsdóttir er 26 ára
Reykvíkingur. Hún ólst upp í Svíþjóð
frá því að hún var 6 ára og til 15 ára
aldurs. Öll fjölskyldan bjó í Svíþjóð þar
sem faðir hennar var við nám og störf.
Hún varð fljótlega tvítyngd, heima var
töluð íslenska en sænska allt í kring.
„Eg féll strax inn í sænskt umhverfi“,
segir hún.
„Ég var eins og hinir krakkarnir í útl-
iti og talaði sænsku fljótlega eins og hver
annar Svíi. Núna finnst mér ég vera tvær
persónur, Melkorka á íslandi og sænska
Melkorka sem reyndar er alltaf kölluð
Mellis. Það er erfitt að útskýra í hverju
munurinn liggur, þetta er upplifun sem
stundum er erfið en ég get ekki sagt
nákvæmlega af hverju. Mér finnst
stundum eins og ég hafi verið og sé jafn-
vel meira afslöppuð úti en það er erfítt að
meta það, ég var barn og unglingur þá og
fullorðin hef ég aðeins verið í Svíþjóð
sem gestur.“
„Ég missti af því að læra svo marga af
þessum hlutum sem „hvert mannsbarn“
veit. Sem dæmi má nefna að þegar við
fluttum heim þá byrjaði ég í 9. bekk í
Reykjavík og fékk hjálparkennslu í ís-
lensku. Oftast var ég ein með kennaran-
um. Við ræddum um ýmislegt og einu
sinni fór hún að tala um einhvern Gretti.
Ég hafði aldrei heyrt manninn nefndan
og spurði hver þessi Grettir væri.
Kennarinn fór fyrst að skellihlæja en
baðst síðan fyrirgefningar, henni fannst
bara fyndið að manneskja sem virtist
vera eins íslensk og hver annar þekkti
ekki Gretti. Ég get hins vegar talið upp
runu af sænskum kóngum sem fáir
þekkja hér.
En þekkingarskortur af þessu tagi getur
komið út sem fávísi og jafnvel heimska,
stundum held ég að fólk hugsi með sér
að það vanti nú einhverjar blaðsíður í
hana þessa! “
„Ég hef hins vegar ákveðna reynslu
sem fólk hefur ekki svona almennt,
reynslu sem hefur kennt mér ýmislegt,
t.d. skilning á ólíkri menningu þjóða.
Það sem er rétt hér er kannski rangt þar,
sjóndeildarhringurinn verður opnari.“
„Spurningin um hver ég væri hrjáði
mig lengi vel mikið. Mér fannst ég meiri
Svíi en íslendingur og þegar ég flutti
heim 15 ára fannst mér allt ómögulegt
hér. Reykjavík sveitó, byggingarnar
ófrágengnar og annað eftir því. En þetta
hefur breyst, sérstaklega eftir að ég fór
að læra sænsku í háskólanum hérna en
ég er nú að ljúka öðru ári þar. Það hefur
hjálpað mér mikið, mér finnst ég hafa
lokið einhverju sem ég átti ógert, eins og
ég hafi klárað dæmið. Núna langar mig
að fara að læra íslensku frá grunni, mér
finnst ég vera að byggja hús án grunns ef
ég geri það ekki. Ég býst við að ég muni
eiga heima á Islandi í framtíðinni. Síðast
þegar ég var í Svíþjóð velti ég fyrir mér
spurningunni um búsetu, mig langar í
rauninni til að búa þar í stuttan tíma og
upplifa landið sem fullorðin. En ég held
ég myndi ekki ílengjast þar því þrátt
fyrir aOt finnst mér gott að búa á ís-
landi.“
0
ÞJÓÐLÍF 47