Þjóðlíf - 01.07.1991, Blaðsíða 14

INNLENT
Reynslan jákvæð
Húnbogi Þorsteinsson í Félagsmálaráðuneytinu: Reynslan er
jákvœð en hin gamla sveitarfélagaskipan á djúpar rætur í
vitund fólksins
Það sem hefur áunnist síðan 1986 er að
sveitarfélögunum hefur fækkað um 23,
þau voru 223 en eru núna 200, segir Hún-
bogi Þorsteinsson skrifstofustjóri í Fé-
lagsmálaráðuneytinu.
Húnbogi Þorsteinsson er sá starfsmað-
ur sem mest hefur unnið með sameining-
armál á þeim bæ. Hann hefur auk þess
starfað sem sveitarstjóri í Borgarnesi í 17
ár og þekkir málin frá mörgum sjónar-
hornum. Hann var spurður til hvers væri
yfirleitt verið að sameina sveitarfélög:
„Sameiningin ein er í sjálfu sér ekkert
markmið en á íslandi er ákaflega mikið af
litlum sveitarfélögum og tilgangurinn
með því að sameina þau er sá að skapa
sterkari heildir, bæði félagslega, atvinnu-
lega og stjórnunarlega séð til hagsbóta
fyrir íbúana. Mörg þessi minni sveitar-
félög geta ekki ein og sér sinnt þeim verk-
efnum sem sveitarstjórnarlögin gera ráð
fyrir að sveitarfélögin sinni. Þetta hefur
verið leyst þannig að sveitarfélögin hafa
unnið þessi verk í samvinnu, t.d. verkefni
á sviði heilbrigðismála, skólamála, bruna-
mála og öldrunarmála. Þó að þessi sam-
vinna hafi oft á tíðum gengið vel þá hafa
gjarnan verið ákveðnir annmarkar á
henni, t.d. þeir að þótt kjörnir sveitar-
stjórnarmenn hafi átt að hafa síðasta orðið
í slíkum verkefnum og hið endanlega vald
þá hefur reyndin orðið sú að hinar ýmsu
nefndir og ráð hafa stjórnað of miklu og
sveitarstjórnirnar síðan staðið frammi
fyrir gerðum hlut. Stjórnkerfið hefur
verið svo þungt í vöfum.“
„Á milli 1960 og 70 fór fyrst af stað
veruleg umræða um sameiningu sveitarfé-
laga og fyrstu lögin um þetta mál voru sett
1970. í þeim lögum voru kannski ekki
mjög ákveðin ákvæði sem hvöttu til sam-
einingar enda urðu ekki sameiningar á
grundvelli þeirra nema í tveimur tilvikum
á árunum 1970 til ársins 1986 þegar nýju
sveitarstjórnarlögin voru sett. Það voru
sameiningar ísafjarðar og Hnífsdals og
tveggja sveitarfélaga í Vestur-Skaftafells-
sýslu.
„Árið 1986 tóku gildi ný sveitarstjórnar-
lög og þá voru lagðar miklu ákveðnari
skyldur á ráðuneytið um sameiningu
sveitarfélaga. Þýðingarmest var kannski
að það voru sett lög um lágmarksíbúa-
fjölda sveitarfélags, 50 manns. Þar með
var lögð sú skylda á ráðuneytið að sameina
þau sveitarfélög sem hefðu færri íbúa svo
fremi sem ekki væru fjarlægðir eða sam-
gönguerfiðleikar sem gerðu það að verk-
um að íbúar gætu ekki myndað félagslega
heild með öðru sveitarfélagi.“
„Það sem hefur áunnist síðan 1986 er að
sveitarfélögunum hefur fækkað um 23,
þau voru 223 en eru núna 200. Ráðuneytið
hefur yfir takmörkuðum starfskrafti að
ráða og hefur því fyrst og fremst einbeitt
sér að þeim sveitarfélögum sem hafa undir
50 íbúa. Síðan höfum við aðstoðað þau
sem af frjálsum vilja hafa sameinast þótt
Húnbogi
Þorsteinsson.
Stjórnkerfíð hefur
verið þungt í vöfum.
þau væru stærri. Það er auðvitað ekki
komin löng reynsla á þessar sameiningar
en sú reynsla sem fengin er er jákvæð og
engir verulegir annmarkar virðast hafa
komið fram. En auðvitað á hin gamla
sveitarfélagaskipan djúpar rætur í vitund
fólksins, margir eru dálítið fastir í henni
og ekki er hægt að horfa fram hjá því.“
„Þegar fór að saxast á þessi litlu sveitar-
félög sem hafa innan við 50 íbúa þá fóru
menn að ræða hvað ætti að taka við og það
hefur mikið verið rætt við Samband ís-
lenskra sveitarfélaga. Þeir hafa gert sam-
þykktir um að þessi lágmarksíbúatala eigi
að færast upp í 400 en þó í áföngum. Áður
en farið væri í að breyta lögunum tók ráð-
herra þá ákvörðun að skipa mjög fjöl-
menna nefnd til að gera tillögur um áfram-
haldið. I þessari nefnd eru fulltrúar þing-
flokkanna sem voru á þingi síðastliðinn
vetur og einnig frá Byggðastofnun og
Sambandi sveitarfélaga. Sú nefnd á að
gera tillögur um framhaldið í þessum mál-
um og þá er bæði verið að tala um hækkun
lágmarkstölunnar og fleiri atriði. Þessi
nefnd hefur haldið fundi með flestum
sveitarstjórnum á landinu til að finna út
viðhorf sveitarstjórnarmannanna til sam-
einingarmála, bæði almennt og einnig
staðbundið. Þannig eru menn að reyna að
gera sér mynd af öllu landinu, viðhorfum
til sameiningarmála og skynsamlegum
sveitarfélagamörkum í framtíðinni. Það er
von á niðurstöðum úr þessu nefndarstarfi í
haust og á því verður framhaldið trúlega
byggt.“
„Það var haldin skoðanakönnun um
hvort menn vildu fara út í sameiningu eða
ekki. Niðurstaðan varð sú að 80% af þeim
sem greiddu atkvæði voru hlynntir henni.
Þar sem niðurstaðan var svo einróma þá
ákvað sveitarstjórnin sem kosin var 1990
að stefna að sameiningu um næstu áramót.
Það var kosið um málið og sameiningin
samþykkt með miklum meirihluta. “
Birgir Þórðarson.
Sé ekki fram á að
farið verði út í enn
stærri sameiningar
við Eyjafjörð á
næstunni.
„Nú er þetta orðið talsvert stórt sveitar-
félag, 977 íbúar um síðastliðin áramót og
það krefst þess að það starfi nokkuð stór
stjórnsýslustöð. Hún er nú staðsett á
Laugalandi og við erum hér þrír í nokk-
urnveginn fullu starfi.“
„Við höfum rekið okkur á að þetta er í
raun allt öðru vísi sveitarfélag en þau
gömlu voru. Það er miklu auðveldara að
fást við öll mál á þessum grundvelli heldur
en í þrennu lagi áður, þetta hefur mikla
kosti í för með sér og jafnvel þeir sem voru
andvígir eru orðnir mjög ánægðir með
þetta. Enginn sérstakur styr hefur orðið
um nein málefni og í raun hefur þetta
gengið betur en við bjuggumst við. Hins
vegar hefur vinnan við sjálfa sameining-
una orðið mikil, það er talsvert flókið mál
að vinna úr mismunandi aðstæðum og
jafnvel reglugerðum sem voru í gömlu
sveitarfélögunum og samræma þær.“
„Ég sé ekki fram á að það verði farið út í
enn stærri sameiningar hér við Eyjafjörð á
næstunni. Sameiningar sveitarfélaga
hljóta að fara eftir aðstæðum á hverjum
stað og ekki er hægt að gefa neina forskrift
fyrir slíku. Hjá okkur skiptir miklu máli
að svæðið er félagslega ein heild og íbúarn-
ir umgangast mikið innbyrðis. Ef svæðið
stækkaði þá yrði það talsvert aðskilið fé-
lagslega en auðvitað má sjá fram á að á
næstu 10-20 árum verður mjög mikil
breyting á bæði sveitarstjórnarmálum og
öðru í landinu og ekki er gott að spá um
framtíðina.“
0
14 ÞJÓÐLÍF