Bæjarins besta - 04.10.2007, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 4. OKTÓBER 2007 11
„Vissulega finnst mér að stjórnvöld hafi spilað framhjá landsbyggðinni með efnahags-
stjórninni og í raun lagt heljarskatt á útflutningsfyrirtæki, sem hlutfallslega spila miklu stærri
rullu á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu. Það má segja að allt frá Akranesi, norður
eftir og allt að norðausturlandi, hefur verið eignaupptaka vegna gengisskráningar. Og mér
finnst við ekki hafa fengið að njóta þess í nægilega ríkum mæli í útgjöldum ríkisins.“
á lands-
órninni
krónunnar hefur styrkst. Ég
tel að um leið og Seðlabankinn
fór yfir 6-8% stýrivexti, þá
hafi hann verið kominn á
ranga braut. Við sjáum að í
kringum okkur, í öllum hinum
siðmenntaða heimi, eru þessir
vextir á bilinu 0-6%.“
Ekki jafnt
gefið milli landa
– Nú varst þú lengi í rækju-
vinnslu. Hvernig kom það til
að þú fórst í þann bransa?
„Ég byrjaði í þessu 1999,
þegar Miðfell var stofnað af
Hraðfrystihúsinu – Gunnvöru,
Básafelli og Þormóði – ramma,
sem keyptu rækjuvinnsluna út
úr Básafelli. Til að byrja með
átti ég engan hlut í fyrirtækinu,
en það æxlaðist þannig að
Básafell keypti hlut Þormóðs
– ramma og átti hann í ein-
hvern tíma. Síðan kom í ljós
að Básafell vildi losna út úr
þessu og loka fyrirtækinu,
þannig að ég, og sérstaklega
Guðni Geir Jóhannesson,
keyptum hlut þeirra. Tæpu ári
seinna keypti ég síðan hlut
Guðna í félaginu og átti þá
ríflega 60% í fyrirtækinu.“
– Var reksturinn ekki frekar
strembinn alla tíð? Var ekki
erfitt að vera öðrum háður
með hráefni?
„Ég veit það nú ekki. Fyrstu
árin vorum við að kaupa bæði
íslenskt og erlent hráefni, en
veiðin við Ísland var þá strax
farin að minnka og í talsvert
langan tíma hafa veiðarnar
varla náð að standa undir
nema 1-2 verksmiðjum. En
það var og er rekstrargrund-
völlur fyrir rækjuverksmiðj-
um á Íslandi, þó að það þurfi
að kaupa hráefni á alþjóða-
markaði. Við höfum ákveðið
forskot hérna, við höfum mjög
gott vatn, góðar verksmiðjur,
fólk með þekkingu á iðngrein-
inni og markaðurinn á Bret-
landi hefur hingað til borið
mikla virðingu fyrir rækju frá
Íslandi.
En staðan á þessum alþjóð-
lega hráefnismarkaði er mjög
sérstök. Íslendingar og Norð-
menn mega kaupa og selja
hráefni sín á milli. Færeyingar
mega kaupa af eigin skipum
og selja tollfrjálst inn á Evr-
ópumarkað, en það máttum
við ekki. Rækja af kanadísk-
um skipum var tollskyld, en
Kanadamenn þurftu að vísu
líka að borga toll af henni svo
það var nokkuð jafnt gefið
með það. En Grænlendingar,
sem hafa til langs tíma verið
einna stærstu hráefnisfram-
leiðendurnir, gátu ekki selt
okkur rækju nema við borg-
uðum toll af henni. Aftur á
móti gátu þeirra eigin verk-
smiðjur keypt tollfrjálst af
grænlenskum skipum og selt
tollfrjálst inn á Evrópumark-
að, þannig að við vorum engan
veginn samkeppnishæfir um
það hráefni.
Svo spilar líka inn í að í
Noregi og Kanada eru rækju-
verksmiðjur á svæðum með
litla eða enga þenslu, eins og
á Vestfjörðum, og stjórnvöld
í þessum löndum hafa freistast
til að niðurgreiða reksturinn
með ýmsum hætti. Styrkir til
sjávarútvegsins hafa ekki við-
gengist í langan tíma á Íslandi,
svo við stöndum ekki jafnfæt-
is norskum og kanadískum
verksmiðjum að því leyti.“
Munar um
þennan vinnustað
„Vissulega var reksturinn
því frekar snúinn allan tímann,
en í seinni tíð vorum við
komnir með verksmiðju sem
sennilega var sú hagkvæmasta
í greininni. Alveg fram á það
síðasta vorum við með meiri
afurðasölu en aðrir, en því
miður þá dugði það ekki til.
Sumar verksmiðjur höfðu
sterka bakhjarla sem bökkuðu
þær upp í gegnum mesta öldu-
dalinn. En ég get ekki kvartað,
flestir þeir sem komu að fyr-
irtækinu voru mjög jákvæðir
og heilir í sínum viðskiptum,
þannig að ég get ekki sagt að
einn eða neinn hafi farið illa
með okkur.“
– Það hlýtur að vera leiðin-
legt fyrir þig persónulega að
sjá eina fullkomnustu rækju-
verksmiðju landsins standa
tóma?
„Já, það tekur alltaf á þegar
svona er. En nú eru uppi fréttir
um að hún fari í gang aftur, en
ég veit að vísu ekki hvernig
þau mál standa. En þarna er
sennilega afkastamesta verk-
smiðjan á tímaeiningu sem
finnst hér á landi og að sjálf-
sögðu vona ég að hún fari
aftur í gang sem fyrst. Á stað
eins og Ísafirði munar um 30-
40 manna vinnustað eins og
þennan, svo við tölum ekki
um allt sem leiðir af. Það fylgir
þessu talsvert mikil velta fyrir
bæinn og höfnina, en við vor-
um að flytja inn hráefni á bil-
inu 5 til 7 þúsund tonn á ári og
fluttum út afurðir sem námu
um 100 gámum yfir árið, að
meðaltali 2 gámar í viku.
Starfsemi sem þessi hefur
gífurleg margfeldisáhrif í
bænum, svo auðvitað vona ég
að verksmiðjan komist í gang
aftur.“
Fylgist af áhuga
með fréttum
– En nú eru komin ákveðin
vatnaskil hjá þér og þú ert
ekkert á leiðinni aftur í rækju-
bransann, þó þú kannski fylg-
ist með fréttum af honum? Þú
ert bara sáttur við nýja stólinn?
er alveg á hreinu. Sjávarútveg-
urinn er nær eingöngu í út-
flutningi svo hann hefur farið
illa út úr þessu, ferðaþjónustan
að miklu leyti líka, en ekki
öllu leyti. Ferðaþjónustufyrir-
tæki hafa víða tekið upp þann
sið að verðleggja sig í íslensk-
um krónum til að reyna að
tryggja sig gagnvart þessum
gengissveiflum. En ferða-
manninum finnst það náttúr-
lega furðulegt að auglýst verð
í dollurum breytist frá degi til
dags, þannig að vissulega er
þetta til trafala.
Mörg fyrirtæki hafa einnig
náð að jafna gengissveiflurnar
út að einhverju leyti með því
að skulda í erlendri mynt.
Í sjávarútvegi er staða fyr-
irtækja gagnvart íslensku
krónunni mjög mismunandi.
Í Miðfelli til að mynda höfðu
hreyfingar í gengi um það bil
30% áhrif, þ.e.a.s. ef krónan
styrktist um 1%, minnkuðu
tekjur okkar um 0,3%. Þetta
var vegna þess að hráefni var
keypt í erlendri mynt. En hjá
þeim fyrirtækjum sem veiða
sjálf allt sitt hráefni hafa geng-
isbreytingar miklu meiri áhrif
á tekjur.
Vissulega finnst mér að
stjórnvöld hafi spilað framhjá
landsbyggðinni með efna-
hagsstjórninni og í raun lagt
heljarskatt á útflutningsfyrir-
tæki, sem hlutfallslega spila
miklu stærri rullu á lands-
byggðinni en á höfuðborgar-
svæðinu. Það má segja að allt
frá Akranesi, norður eftir og
allt að norðausturlandi, hefur
verið eignaupptaka vegna
gengisskráningar. Og mér
finnst við ekki hafa fengið að
njóta þess í nægilega ríkum
mæli í útgjöldum ríkisins.
Ég er náttúrlega enginn sér-
fræðingur í efnahagsmálum,
en mér finnst skrítið að Seðla-
bankinn skuli beita stýrivöxt-
um svona ótæpilega meðan
stærsti hluti skulda þjóðarinn-
ar er í erlendri mynd. Þau lán
sem fyrirtæki og fasteigna-
kaupendur taka snerta ekkert
þessa stýrivexti, þannig að það
eina sem þeir stýra eru vextir
á vanskilagjöldum og slíku.
Árangur af vaxtastefnunni er
því afskaplega lítill, en vegna
hennar hefur erlendum aðilum
einhvern veginn tekist að ná
sér í þennan vaxtamun sem
hefur valdið því að gengi
„Jú, ég er það og ætla ekkert
að skipta mér af rækjuvinnslu
þó ég fylgist kannski með af
áhuga. En ég er ánægður á
nýjum vettvangi og horfi bara
með bjartsýni fram á veginn.“