Frjáls verslun - 01.04.2015, Side 90

90 FRJÁLS VERSLUN 4 tbl. 2015
í kjara samn inga gerðinni,
skipulagi stéttar félaga,
stjórn málum eða verk falls ­
hneigð opinberra starfsmanna.
„Alþýðu sam band Íslands
leikur stórt hlutverk í
kjarasamningagerðinni á
al menn um vinnumarkaði.
Yfirleitt mótar ASÍ stefnu og
kröfu gerð verka lýðs hreyf ­
ingarinnar gagnvart við semj ­
endum sínum, Sam tökum
atvinnulífsins.
Þegar svo háttar er hægt að tala um miðstýrða
kjarasamningagerð. Þegar á hinn bóginn einstök stéttar félög
eða landssamtök innan ASÍ kljúfa sig út úr þessu samn ­
ingaferli og semja beint við Samtök atvinnulífsins eða einstök
fyrirtæki er kjarasamningagerðin dreifstýrðari. Allra síðustu
ár hefur dreifstýring í kjarasamningum aukist. Flóa bandalagið
svokallaða, sem er samflot stéttarfélaga verka manna á
Faxaflóasvæðinu, hefur í síðustu tveimur kjara samn ingum
klofið sig út úr heildarsamfloti allrar verkalýðs hreyfi ngarinnar
og samið við viðsemjendur sína og gefið þannig tóninn fyrir
aðra. Segja má að kjarasamningagerð á Íslandi sé miðstýrð
þegar ASÍ semur fyrir hönd umbjóðenda sinna um sérstakan
rammakjarasamning sem gilda á fyrir öll aðildarfélögin. Slíkt
fyrirkomulag sést gjarnan þegar efna hagslífið er í lægð og
eitt helsta baráttumál verkalýðs hreyfi ngarinnar er að verja
kaupmáttinn. Á hinn bóginn er kjara samn ingagerðin dreifstýrð
þegar vel árar og einstök stéttar félög meta samningsstöðu
sína sterka og reyna að sækja aukin rétt indi til viðsemjenda
sinna.“ Er það ekki einmitt ástandið sem ríkir núna?
vantar pólitíSKt BaKlanD?
Gylfi segir að þó að reglur sem samskipti á íslenskum vinnu ­
mark aði hvíla á líkist mjög því sem gerist og gengur annars
staðar á Norðurlöndum, sérstaklega í Danmörku, hafi verkföll
á almennum vinnumarkaði hér á landi lengi vel verið mjög tíð.
Hann vitnar í rannsókn sem gerð var á verkfallstíðni átján landa
en þar sker Ísland sig sérstaklega úr, einkum og sér í lagi í því
hversu lengi verkföll vara hverju sinni.
Umfang verkfalla á Íslandi sé mun meira en hjá öðrum nor ­
rænum þjóð um. Hann vitnar í Stefán Ólafsson prófessor sem
hafi bent á tvær meginskýringar á hárri verkfallstíðni hér á
landi. Í fyrsta lagi hafi verkalýðshreyfingin verið sérlega upp ­
tekin í barátt unni við efnahagsstefnu stjórnvalda sem hefur
haft áhrif á útkomu kjarasamninga.
Í öðru lagi hafi skipulag íslenskrar verkalýðshreyfingar haft
sitt að segja. Hún hafi ekki sama aðgang að vettvangi stjórn ­
málanna, líkt og t.d. í Svíþjóð þar sem jafn aðarmenn hafa
lengstum verið við stjórnvölinn. Enn fremur megi nefna að
samráð á íslenskum vinnumarkaði hef ur ekki verið jafnalgengt
og annars staðar á Norðurlöndum, ef undan eru skilin síðustu
fimmtán ár. Háa verkfallstíðni á íslensk um vinnumarkaði frá árinu
1977 megi hins vegar að stór um hluta rekja til verkfallshneigðar
opinberra starfsmanna.
Dagsbrúnarverkfall 1913 –
Verkamannafélagið Dagsbrún
var stofnað í Reykjavík 26. janúar
1906. Félagið gerði hins vegar
ekki skriflega kjarasamninga fyrr
en eftir sitt fyrsta verkfall árið
1913 þegar verkamenn neituðu
að fara að kröfum um lengingu
vinnu dags um tvær stundir.
Verkfall inu lauk með sigri Dags­
brúnar.
hásetaverkfall 1916 – Stóð í
tvær vikur og hafði veruleg áhrif
til hagsbóta fyrir sjómenn.
prentaraverkfall 1923 –
Prentara verkfall hófst í Reykjavík.
Prentsmiðjueigendur vildu lækka
kaup um 19%, afnema kaup í
sumarleyfi prentara og fella burt
veikindastyrk (prentarar fengu
fullt kaup í veikindum tólf daga á
ári). Prentarar vildu fá 20% hækk-
un fyrir vélsetjara.
Átökin 1932 – Sjómannadeila í
Vestmannaeyjum. Götubaradagi
milli hægri­ og vinstrimanna.
Skotið inn um glugga hjá
Ísleifi Högnasyni, forystumanni
kommún ista. Kveldúlfsverkfall í
Eyjum. Atvinnuleysingjar taka þátt
í verkfallsvörslu. Axel Björnsson,
verkalýðsforingi í Keflavík, fluttur
með valdi frá Keflavík til Reykja -
víkur. Hannibal Valdimarsson,
verkalýðsforingi á Ísafirði, fluttur
með valdi frá Bolungarvík til síns
heima. Sveini Benediktssyni at­
vinnurekanda vísað frá Siglufirði.
Borðeyrardeilan 1934 – Hinn
7. maí árið 1934 spruttu upp
miklar kjaradeilur í kjölfar kjara ­
samninga nýstofnaðs Verkalýðs­
og smábændafélags Hrútfirðinga.
Deilurnar snerust um forgangsrétt
félagsmanna til vinnu en hinn
7. maí sáu utanfélagsmenn á
vegum kaupfélagsins um uppski­
pun úr Lagarfossi Eimskipafélags
Íslands. Verkalýðssamband
Norður lands lagði í kjölfarið bann
á afgreiðslu Lagarfoss á Akur eyri,
Húsavík, Eskifirði og Siglu firði.
Nokkrum dögum síðar lagði
verka lýðssambandið afgreiðslu ­
bann á öll skip Eimskipafélagsins
eftir átök við uppskipun á
Akureyri. Á Siglufirði urðu svo
mestu átökin hinn 13. maí, við
upp skipun úr Dettifossi, jafnan
nefnd Dettifossslagurinn, en eftir
það var samið um kaup og kjör
sem kjarasamningur verkalýðsfé ­
lagsins kvað á um ásamt því að
forgangsréttur félagsmanna var
Helstu verkföll
fyrr og nú
Verkfallið 1997 stóð ekki lengi, hófst 23. mars en var frestað um 4
vikur hinn 25. mars meðan gengið væri frá þriggja ára samningi.
Gylfi dalmann Aðalsteinsson.
VinnuDeilur