Iðnaðarmál - 01.05.1959, Blaðsíða 7

borðinu. Til þess er notuð kjarna-
króna, sem er hol í miðjunni og með
hringlaga fræsifleti, sem venjulega er
settur demöntum (5. mynd). Þessi
borkróna sverfur út langa sívalninga
af heilli klöpp.
Vegna hinnar gífurlegu útbreiðslu
snúningsbora í seinni tíð hafa kostir
höggbora í hörðum, þurrum jarðlög-
um á meðaldýpi fallið í skuggann. I
hörðum jarðlögum hefur stundum
verið reynt að sameina kosti þessara
tveggja aðferða með því að byrja
með höggbor í efstu lögunum, en
skipta síðan yfir í snúningsborun,
þegar dýpra kemur. Hefur sú aðferð
verið notuð við borun gufuborsins í
Reykjavík og gefið góða raun. Ham-
arborinn, sem er nýleg uppfinning,
sameinar í einum bor höggbor og
snúningsbor. Hamarútbúnaðinum er
komið fyrir í venjulegum snúingsbor
milli álagsstanga og borkrónu. Hann
líkist venjulegum loftbor, en er knú-
inn af leðjustraumnum í stað þrýsti-
lofts. Hann heggur niður borkrón-
unni 400 til 1000 sinnum á mínútu,
um leið og borinn snýst 50 til 100
snúninga á mínútu. í sumum hörðum
jarðlögum hefur hamarborinn náð
allt að 10 sinnum meiri borhraða en
venjulegur snúingsbor.
Við samanburð höggbora og snún-
ingsbora kemur í ljós enn einn kostur
höggboranna. Hann er sá, hve auðvelt
er að lyfta bortækjunum upp úr hol-
unni til að skipta um krónu eða meit-
il. Við snúningsborinn þarf til þessa
að taka allar borstengurnar upp úr
holunni, skrúfa þær í sundur í viðráð-
anlegar lengdir (venjulega 20 til 30
metra), raða þeim upp á endann til
hliðar í bormastrið og skrúfa þær síð-
an saman aftur og setja niður í hol-
una. Ein borhola getur eytt tugum
borkróna, og upptekt og niðursetning
nokkurra kílómetra af borstöngum
tekur margar klukkustundir og því
lengri tíma sem holan verður dýpri.
Reyndar hafa verið borkrónur, sem
setja má niður í holuna á vír í gegn-
um borstengurnar, láta þær síðan
þenjast út og festa þær neðst á bor-
stengurnar, en síðan má losa þær og
4. mynd. Straum-borkróna. Borleðjan spýt-
ist út um þrjú göt í borkrónunni og „borar“
holu í mjúk jarðlög. Keiluhjólin þrjú víkka
holuna út og halda henni jajnri.
5. mynd. Kjarnaborkróna. Borkrónan er sett
demöntum að neðan og sverfur hringlaga
holu í bergið, en kjarninn, sem tekinn er
upp til athugunar, gengur upp í gegnum
borkrónuna.
draga upp í gegnum borstengurnar
aftur, þegar þær eru orðnar útslitnar.
Enn ein aðferð, sem reynd hefur ver-
ið, er sú að leggja borkrónurnar al-
veg niður, en nota í staðinn stálhögl,
sem skotið er á botn holunnar með
leðjustraumnum.
Viðleitni manna til að ná dýpra og
dýpra leiðir enn í ljós einn stóran
galla við snúningsborinn. I 3.000 m
djúpri holu tapast vegna núnings
borstanganna við holuveggina um
90% af þeirri orku, sem þarf á yfir-
borðinu til að snúa borstöngunum í
holunni, og skiljanlega verður tapið
enn meira, því dýpri sem holan er.
Hið mikla orkutap kemur greini-
lega í ljós, þegar athugaður er bor-
kostnaðurinn. í 1.200 metra djúpri
holu var beinn borunarkostnaður í
Bandaríkjunum árið 1957 um $15,00
á hvem boraðan metra (heildarkostn-
aður, þar sem talin eru með fóðurrör
og margvísleg önnur tæki, var um
$46,00 á boraðan metra). í dýpri
hluta 6.000 metra djúprar holu verð-
ur beinn borunarkostnaður yfir
$330,00 á metra. Heildarkostnaður
slíkrar holu er í dag yfir eina milljón
dollara. Þegar haft er í huga, að verð
hráolíunnar er um $3,00 tunnan, er
auðsætt, að holan verður að gefa
mikla olíu, ef hún á að gefa arð. Þeg-
ar um tilraunaboranir er að ræða,
verður kostnaðurinn en óskaplegri.
Jafnvel á svæðum, þar sem vitað er,
að olía er í jörðu, eru yfir tvær af
hverjum þrem tilraunaholum þurrar
og verðlausar. Sama hlutfall verður
átta af hverjum níu á áður ókönnuð-
um svæðum.
Bætt borunartækni, aukin sam-
keppni á milli borverktaka og hækkað
olíuverð hafa komið því til leiðar, að
nú geta 5.000 metra djúpar holur
borgað sig. Slíkar holur eru samt enn
sem komið er undantekningar. Aður-
nefnd 8.000 metra heimsmetshola er
mj ög sennilega nálægt því að vera há-
mark þess, sem til mála getur komið
að borgi sig með nútíma bortækni.
Hins vegar eru þekkt setlög sums
staðar yfir 13.000 metrar á þykkt, og
engin jarðfræðileg ástæða virðist
mæla á móti því, að olíu megi finna á
þessu mikla dýpi. Saga margra auð-
ugra olíusvæða leiðir einmitt í Ijós,
að olían hefur fundizt í mörgum mis-
djúpum lögum. Ef fullnægja á hinni
hraðvaxandi olíueftirspurn, verður
að finna leiðir til að rannsaka þessi
djúpu lög og ná olíunni úr þeim.
Nýjar gerðir bortækja
Mönnum er orðið það ljóst nú, að
ráðið til að gera boranir niður á þetta
mikla dýpi arðvænlegar er að stað-
setja aflgjafann, sem knýr borkrón-
una, niður á botn holunnar í stað þess
að hafa hann uppi á yfirborðinu.
Lengst hafa menn komizt í þessa átt
með hverfilbornum (6. mynd). Til að
snúa borkrónunni er notaður langur
og grannur hverfill (túrbína), sem
settur er neðan á borstengurnar, en
þær snúast ekki. Hverfillinn er knúinn
IÐNAÐARMAL
63