Iðnaðarmál - 01.05.1959, Blaðsíða 8
'■■■■■ ;
Ðorkrófta'
rniS'^
Safn-
geymir
Borsvarf
Ráf-
motor
Díela
Tamihjúl
6. mynd.
7. mynd.
með leðju (stundum vatni ). sem dælt
er niður um borstengurnar. Frá-
rennslisleðjan frá hverflinum fer í
gegnum borkrónuna og ber upp bor-
svarfið á venjulegan hátt.
Hverfilborinn virðist hafa verið
fundinn upp svo til samtímis af fjölda
verkfræðinga í allmörgum löndum,
en þó hefur hann náð beztum árangri
í Sovétríkjunum. Þar í landi borar
hverfilborinn fimm af hverjum sex
holum. Þróun hverfilborsins í Banda-
rikjunum hefur verið slitrótt og hæg,
en nú hefur framleiðandi í Texas á
prjónunum framleiðslu slíkra bora.
Onnur sovézk uppgötvun er raf-
magnsborinn, en þar er það langur
og grannur rafmótor, sem knýr bor-
krónuna (7. mynd). Mótorinn snýr
einnig miðflóttaaflsdælu, sem dælir
leðjunni upp í gegnum hólk og síar
svarfið frá. Tækið hangir í stálvír,
þannig að krónuskipti og svarfhreins-
un taka lítinn tima. Þar sem raf-
magnsborinn er tiltölulega léttur,
hefur hann ekki næga þyngd til að
6. mynd. Hverfilbor. Borkrónunni er snúiS
af hverfli, sem staðsettur er ofan við bor-
krónuna. Hverfillinn er aftur knúinn af bor-
leðjunni, sem dœlt er niður og lyftir bor-
svarfinu upp á yfirborðið.
7. mynd. Rafmagnsbor. Borkrónan er knúin
af rafmótor, sem einnig snýr dœlu, sem
dœlir leðjunni aðeins um neðsta hluta hol-
unnar. Tœkið hangir í vír, og því taka
krónuskipti og svarfhreinsun lítinn tíma.
bora hratt. Á rniklu dýpi virðist þó
sem kostir hans kunni að vega upp á
móti litlum borhraða. Sovézkir bor-
menn byrja stundum holur sínar með
hverfilbor, en skipta síðan yfir í raf-
magnsbor, þegar kemur niður á 4.000
til 5.000 metra.
Ein merkilegasta nýjung sov-
ézkra manna í borunum er eldborinn,
en þar er borkrónu og leðju sleppt al-
veg. Sovézk tímarit hafa lýst einum
slíkum bor, sem brennir málmhólk í
súrefnisstraumi og myndar 2.000° C,
sem er nægur hiti til að bræða granít
(8. mynd). Annar bor brennir stein-
olíu og súrefni í 3.500° C loga, sem
bræðir grjótið og brennir það einnig
að nokkru leyti. Að því er bezt er
vitað, eru þessir borar enn á tilrauna-
stigi.
Notkun hverfilborsins mun senni-
lega á næstu árum verða almennari
utan Sovétríkjanna en nú er, a. m. k.
fyrir djúp og hörð jarðlög, og svo
mun sennilega einnig verða um raf-
O.B-
•traumux
Málm-
hólkui
Súrefiu
Gufa
Vatns-
kápa
Brennslu-
hóif
8. mynd. Eldbor. Þessi bor hejur verið
nejndur „súrefnisspjót", en þar er málm-
hólkur brenndur í súrefnisstraumi, og
myndast við það um 2.000°C hiti, sem
brœðir burtu bergið.
magnsborinn og eldborinn. Ólíklegt
er þó, að nokkur einn bor muni verða
algerlega ofan á, heldur verður þró-
unin sennilega sú, að einhver sérstök
borgerð reynist bezt við hverjar að-
stæður, og munu því nokkrar gerðir
þróast samhliða. Og engar líkur eru
til þess, að jarðboranir verði óþarfar
eða úreltar í náinni framtíð, og mun
því þróunin halda áfram. Dýpri hol-
ur munu verða boraðar en áður hefur
verið gert og ný svæði verða könnuð.
Olían mun eftir sem áður leggja
drýgstan skerf til jarðborana í heim-
inum, en sennilegt er þó, að boranir
eftir jarðgufu muni á næstu árum
færast mjög í aukana, bæði hér á
landi og annars staðar í heiminum,
þar sem hana er að finna.
Handbœkur fyrír
byggíngarmenn
Iðnaðarmálastofnuninni berast
stöðugt óskir um, að birtar séu í Iðn-
aðarmálum upplýsingar um t. d. stærð
og þyngd á stangajárni, upplýsingar
varðandi upphitun, einangrun, burð-
arþol o. fl. Margar af þessum upplýs-
ingum er að finna í töflum í handbók-
um, og hefur slíkt ekki verið talið
boðlegt lestrarefni í iðnaðarmálum,
en aðrar upplýsingar er ekki hægt að
setja upp í töflur, þar sem aðstæður
eru of margvíslegar og útreikninga
þarf með í hvert skipti. Þeir iðnaðar-
menn og aðrir, sem áhuga hafa á að
kynna sér almenna byggingartækni,
ættu að afla sér handbóka um það
efni fyrir byggingarmenn. Iðnaðar-
málastofnuninni hefur m. a. þrjár
slíkar handbækur:
1. Den lille grönne. Hándbog for
bygningsh&ndværket. Bókin er um
300 bls., skrifuð á dönsku. Verð
dkr. 8,25. Helztu kaflar eru: 1.
Kostnaðarverð ýmissa fram-
kvæmda og byggingarefnis í Dan-
Frcnnh. á 85. bls.
64
IÐNAÐARMÁL