Iðnaðarmál - 01.05.1959, Blaðsíða 11

framleiðsluaðferðum að ræða, þegar
saltpéturssýra er notuð sem grund-
vallarhráefni. Þannig fá t. d. Norð-
menn og Hollendingar kalksaltpétur
(kalsíumnítrat) sem aukaefni sam-
hliða blandaða áburðinum í sínum
verksmiðjum, og nota Þjóðverjar
einnig mikið þá aðferð. Hins vegar er
töluverður viðbótarkostnaður því
samfara að gera nothæfan köfnunar-
efnisáburð úr kalsíumnítratinu. Aðr-
ir, t. d. Frakkar, fá ekki nein aukaefni
samhliða blandaða áburðinum, en
fara þá öðruvísi að við framleiðsluna,
nota t. d. smávegis af brennisteinssýru
eða fosfórsýru við uppleysingu
grjótsins ásamt saltpéturssýrunni. f
enn öðrum afbrigðum er nauðsynlegt
að nota hráefni eins og koldíoxíð eða
kalíumsúlfat við framleiðsluna.
Sé gengið út frá því að nota saltpét-
urssýru sem uppleysingarefni fyrir
fosfatgrjót hérlendis, sýnast tvær leið-
ir helzt koma til greina. Aðrar leiðir
yrðu ekki eins hentugar, m. a. vegna
mikils stofnkostnaðar. Fyrri leiðin
byggist á því að nota kalíumsúlfat við
framleiðsluna ásamt saltpéturssýr-
unni, en í þeirri seinni mundi nokk-
urt magn af brennisteinssýru notað
ásamt saltpéturssýrunni. Svo sem að
framan er rakið, er ekki bægt að fá
eingildan fosfóráburð, þegar notuð er
saltpéturssýra, heldur annaðhvort tví-
gildan köfnunarefnis- og fosfóráburð
eða alhliða (þrígildan) áburð. Þegar
saltpéturssýru-kalíumsúlfat aðferðin
er notuð, er hins vegar einungis hægt
að framleiða þrígildan áburð, því
notkun kalíumsúlfatsins er nauðsyn-
legur liður í framleiðslunni, og kem-
ur það því alltaf með kalí í áburðinn.
Sé hins vegar notuð saltpéturssýru-
brennisteinssýru aðferðin, eru mögu-
leikar á því að fá tvígildan köfnunar-
efnis-fosfóráburð eða alhliða áburð
að vild. Aðalkostur fyrri aðferðarinn-
ar er hins vegar sá, að stofnkostnaður
mannvirkjanna, sem til þarf, er all-
miklu lægri en þegar seinni aðferðin
er notuð, og tæpast hægt að koma
upp aðstöðu til framleiðslu fosfór og
kalíáburðar á ódýrari hátt. Má því
segja, að vilji menn fá möguleika á
miklum sveigjanleika í samsetningu
áburðarins, þurfi að borga fyrir það
með hærri stofnkostnaði.
Þessum tveim framleiðsluaðferðum
verður nú lýst nokkuð nánar. gerð
grein fyrir þeim hráefnum, sem til
framleiðslunnar þyrfti og mannvirkj-
um lýst að nokkru. Gangur framleiðsl-
unnar með saltpéturssýru-kalíumsúl-
fat aðferðinni yrði í stórum dráttum
þessi:
Fosfatgrjót, sem líta má á sem flú-
orapatit (Ca3 (P04) ?>F), er fyrst leyst
upp í saltpéturssýru og sú upplausn
síðan „neutraliseruð“ með ammon-
íaki. Fæst þá blanda, sem mestmegnis
er samsett af díkalsíumfosfati (Ca-
HP04), kalsíumnítrati (Ca(N03)2)
og ammoníumnítrati (NH4N02). Um
leið og „neutraliseringin“ fer fram, er
einnig bætt út í upplausnina magnes-
íumsúlfati (MgS04 • 7HoO) og kal-
íumsúlfati (K2S04) og kalíumklóríði
(KCl). Magnesíumsúlfatið hindrar
það, að torleyst sambönd af fosfór
myndist aftur, þegar „neutralisering-
in“ fer fram, en kalíumsúlfatið geng-
ur í samband við kalsíumnítratið, svo
að úr verður kalíumnítrat og kalsíum-
súlfat. Kalsíum nítrat er ekki hægt að
hafa í hinum fullunna áburði, svo að
nokkru nemi, vegna þess hve raka-
sælt (,,hygróskópiskt“) það er, en
það mundi gera áburðinn ónothæfan.
Kalsíumnítratið verður því að fjar-
lægja á einhvern hátt, og er þessi að-
ferð ein þeirra, sem notuð er. Kalíum-
klóríðið leggur til það kalí, sem á
vantar í áburðinn, umfram það, sem
kemur í kalíumsúlfatinu. Úr þeirri
leðju, sem fyrir hendi er að þessum
efnabreytingum loknum, eru síðan
mynduð korn, sem svo eru þurrkuð,
kæld, sálduð og húðuð, og er þá
áburðurinn tilbúinn. Segja má, að
þessi blandaði áburður verði „homo-
gen“ blanda, sem mestmegnis sé sam-
sett af díkalsíumfosfati, kalíumnítrati,
ammoníumnítrati, kalsíumsúlfati og
kalíumklóríði, auk nokkurs magns af
monokalsíumfosfati, magnesíumsúl-
fati og lítils magns af járn og alúmín-
íum samböndum. Vert er að benda
sérstaklega á, að áburðurinn mundi
innihalda kalsíum í allmiklu magni,
en það efni er einnig mjög mikilvægt
fyrir alla ræktun.
Til framleiðslunnar þyrfti að flytja
inn fosfatgrjótið, kalíumsúlfatið, kal-
íumklóríðið og magnesíumsúlfatið.
Fosfatgrjót finnst ekki hérlendis og
raunar ekki nema á fáum stöðum á
jörðinni, svo að nokkru nemi. Helztu
svæðin eru suðurhluti Bandaríkj-
Ur birgðageymslu verksmiðju, sem framleiðir köfnunarefnisáburð. Tækið,
sem er á miðri myndinni, skefur áburðinn í bingi.
IÐNAÐARMAL
67