Iðnaðarmál - 01.05.1959, Blaðsíða 16

in varnar spírun og kartaflan helzt
sem ný jafnvel árum saman.
Til að ná slíkum árangri þarf til-
tölulega litla geislun eða um 10 þús.
röntgen. Þar sem aðstæður eru erfið-
ar með geymslu á kartöflum. er lík-
legt, að þessi tækni eigi eftir að ryðja
sér til rúms.
Geislun á ekki jafnvel við allar teg-
undir kartaflna, og er því nauðsynlegt
að gera rannsóknir á hverri tegund.
Hér á landi er, sem kunnugt er, nokk-
ur innflutningur á kartöflum yfir
sumarmánuðina, og innlendar kart-
öflur, sem koma á markað að áliðnu
vori, eru iðulega gallaðar vegna byrj-
andi spírunar. Sú tækni, sem hér um
ræðir, gæti vafalaust bætt hér um, auk
þess sem unnt væri þá að rækta næg-
ar kartöflur til innanlandsneyzlu allt
árið. Fyrir íslendinga er þvi full á-
stæða til að gefa þessu gaum.
3. Geislavirkir ísótópar blandaðir
í örlitlu magni við önnur efni gera
kleift að fylgjast með hreyfingu eða
breytingu efnisins, ákveða fullkomna
blöndun, skýra byggingu efnasam-
banda, ákveða magn efnis þess, sem
rannsakað er, o. fl. Notkun þessi nefn-
ist einu nafni sporefnanotkun (tracer
applications).
Dæmi: Tæringu og slit á efnum í
notkun er oft erfitt að ákveða eða var
svo, áður en geislavirku efnin komu
til sögunnar. Nú eru rannsóknir þess-
ar mjög auðveldar og bera árangur
á broti þess tíma, sem áður þurfti
til að fá raunhæfar niðurstöður.
Prófun á sliti og tæringu vélahluta
er nú framkvæmd á auðveldan hátt
með því að gera geislavirkan þann
hluta vélarinnar, sem prófa skal, og
setja hlutann inn í kjarnorkuofn. Slit
eða tæring er síðan mæld út frá því,
hve ört geislavirkni smurningsolíunn-
ar eða legufeitarinnar vex. Slit á hjól-
börðum er nú mælt með því að nota
sporefni, sömuleiðis slit á stáltönnum
í rennibekkjum, rennsli í leiðslum,
bæði til að skilja á milli mismunandi
vökva, sem fluttir eru í sömu leiðslu,
og til að mæla, hve mikið leiðslan
flytur.
Leka á leiðslum, sem grafnar eru i
jörð, má finna með geislavirku spor-
efni og réttum mælitækjum. Unnt er
að fylgjast með sliti á múrklæðningu
glæðiofna og sliti á kúlum í kúlu-
kvörnum.
Unnt er að fá greið svör varðandi
slit eða endingu gólfbóns eða nota-
gildi þvottaefnis.
Akveða má á auðveldan hátt heppi-
legustu blöndun asfalts til gatnagerð-
ar. Þannig mætti lengi telja.
Geislavirku efnin eru þó ekki sett í
vél bifreiðarinnar, í þvottaefnið eða í
asfaltið, sem selt er til notkunar, held-
ur eru sporefnin tæki framleiðandans
til að bæta framleiðslu sína. Þau eru
rannsóknartæki, sem sýna betur og
betur og í vaxandi mæli notagildi sitt
við fjölþættar rannsóknir á öllum
sviðum atvinnulífsins.
LokaorS
Samkvæmt opinberum skýrslum í
Bandaríkjunum frá 1957 er talið, að
notkun geislavirkra efna í iðnaðinum
hafi sparað honum um 300—500
milljónir dollara, og Kjarnorkunefnd-
in (U.S. Atomic Energy Commission')
áætlar, að á næstu 7—10 árum muni
tölur þessar verða tífaldaðar. í öllum
greinum iðnaðar er unnið kappsam-
lega að rannsóknum á bættum fram-
leiðsluaðferðum og bættri tækni. í
dag er spurningin oft þessi: Hvernig
og hvar gætu geislavirkir ísótópar
bætt framleiðsluna og aukið öryggi
og afköst?
Hin margvíslegu not þessara efna
hafa sannað, að með þeim má gera
furðulega hluti. Þau eru rannsóknar-
tæki framtíðarinnar og hornsteinn
sjálfvirkra aðferða, er tryggja fram-
leiðslugæði langt fram yfir það, sem
þekkt er í dag.
í flestum löndum heims, bæði í
vestri og austri, er þróunin að þessu
leyti hin sama. Iðnaðarþjóðir heims-
ins kappkosta svo sem verða má að
hagnýta þá miklu möguleika, sem at-
ómöldin býður upp á í þessum efnum.
Eigi er þess að vænta, að hinar
smæstu meðal þjóðanna geti lagt mik-
ið af mörkum til eflingar þessari
tækniþróun.
Allt um það er full ástæða til að
leitast við eftir föngum að fylgjast
með því, hvað er að gerast og hvers
má vænta á þessu sviði í náinni fram-
tíð.
Greinarhöfundur átti þess kost að
kynnast þessum málum nokkuð í
tveggja mánaða dvöl í Bandaríkjun-
um í byrjun þessa árs. För þessi var
kostuð og skipulögð af International
Cooperation Administration (ICA).
Iðnaðarmálastofnunin hefur, sem
kunnugt er, milligöngu um slík mál.
Greinarhöfundur þakkar IMSÍ á-
gæta fyrirgreiðslu í sambandi við
þessa för.
Höfundur þakkar ICA veitta hjálp
og ágæta skipulagningu dvalarinnar.
Myndir birtar með heimild U. S. Atomic
Energy Commission og National Industrial
Conference Board Inc., U. S. A.
GEISLAGJAFI
RÖNTGEN- FILMA
~VL
Skyggning á málmi.
KOSTIR;
RADIOGRAPH (Geisli
1 Fjölþœtt og örugg athugun.
2. Athugun mö framkvœma á stoðnum ón röskunor.
3. Sterkur geislagjofi fdonlegur é höflegu verö’
72
IÐNAÐARMÁL