Iðnaðarmál - 01.05.1959, Blaðsíða 21

19
LEIÐIR TIL AUKINNAR FRAMLEIÐNI
15.
GÆÐAEFTIRLIT
Gæðaeftirlit er kerfisbundin athugun á
heim breytingum í framleiðslurásinni, sem
hafa áhrif á gæði framleiðslunnar. Hráefni
geta verið mismunandi að gæðum og efna-
samsetningum, vélar slitna við notkun og
það sem er þ<ðingarmeira, hinn mannlegi
þáttur er æði mismunandi, að því er varðar
hæfni og aðlögun. Framleiðandinn verður
þess vegna að tryggja, að fullnægjandi ráð-
stafanir séu gerðar; í fyrsta lagi til að fylgj-
ast með breytingum, til þess að framleiðsl-
an sé ætíð í samræmi við hin stöðluðu gæði,
sem krafizt er, og í öðru lagi að setja á fót
rannsóknarkerfi, sem uppgötvar fljótt þær
afurðir, sem fullnægja ekki stöðluðum kröf-
um, og skilja þær frá þeim afurðum, sem
eru í lagi.
Það eru fjögur meginstig í rétt skipu-
lögðu gæðakerfi:
1. Ákvörðun gæðastaðla, sem krafizt er
fyrir hlutaðeigandi afurðir.
2. Rannsókn á hráefnum, sem fara í
framleiðsluna.
3. Eftirlit með framleiðslunni á mismun-
andi vinnslustigum til þess að ganga
úr skugga um, að framleiðslan full-
nægi viðeigandi staðlakröfum.
4. Hlutar teknir aftur inn í framleiðsluna
eða þeim hent, eftir að þeir hafa verið
lagfærðir. Sama máli gegnir um efni
og hálfunnar afurðir.
Akvörðun staðla
Gæðastaðlar eða notagildi hinna fullunnu
afurða getur verið ákveðið af hannaranum
(designer) eða efnafræðingnum eða eftir
þörfum viðskiptavinarins. Fyrir sumar af-
urðir geta staðlar verið samþykktir af verzl-
unarfyrirtæki eða af stofnun, sem hefur slík
mál sérstaklega með höndum (staðlastofn-
un). I iðnaði eins og matvælaiðnaði og
vinnslu geta með lögum verið settir lág-
marksstaðlar. Sömuleiðis reglugerðir um
framleiðsluaðferðir og kröfur um eftirlit.
Gæði eru afstœS, ekki altœk. Sem dæmi
mætti nefna, að stærð myndarkrækju þarf
ekki að vera í nákvæmu samræmi á hlið-
stæðan hátt og hringur í dælubullu bifreið-
arhreyfils. Ef myndarkrækjan væri fram-
leidd af mikilli nákvæmni, myndi hún þeg-
ar verða of dýr fyrir viðskiptamanninn
(kaupandann), auk þess sem hún væri ó-
þarflega nákvæm fyrir þau not, sem mað-
ur hefur af henni. Lýsingin getur verið í
formi stuttrar athugasemdar frá viðskipta-
manninum eða fjöldi nákvæmra teikninga,
sem ná bæði til loka afurðarinnar sem og
einstakra hluta í henni, ásamt nákvæmum
fyrirmælum um eftirlit í framleiðslu, próf-
anir og tæki, sem nota skal.
Þörfin fyrir að rannsaka hráefni
Það er sama hversu vel fyrirtækið er
skipulagt að því leyti, að töluvert mikill
tími og efni geta farið forgörðum, ef það
hráefni, sem fer í framleiðsluna, fullnægir
ekki þeim staðlakröfum, sem gerðar eru.
Þess vegna er nauðsynlegt, að innkomin
hráefni séu rannsökuð og þess gætt, að þau
séu í samræmi við lit, gæði, þunga eða
hreinleika, sem greinir í pöntuninni.
Seljendur liafa stundum sínar eigin rann-
sóknardeildir. Til þess að spara kostnað við
að rannsaka sömu vöruna tvisvar treystir
kaupandinn oft á ábyrgð seljandans. Þegar
svo stendur á, að mikill hluti af framleiðslu
seljandans er keyptur af einu fyrirtæki, geta
fyrirtækin komið sér saman um að hafa
sameiginlegt rannsóknarefni, t. d. þannig,
að eftirlitsmaðurinn, sem á að fylgjast með
gæðum vörunnar, sé jafnan staðsettur í
verksmiðju seljandans.
Þegar efni hefur verið rannsakað af eftir-
litsmanni, er ráðlagt, þar sem því verður
komið við, að einkenna sérhvern fram-
leiðsluflokk, svo að unnt sé að sjá, að at-
hugun hefur farið fram, þegar lengra kem-
ur í framleiðslurásinni. Ef einhver galli
kemur síðan fram, má á þann hátt rekja
vöruna til hlutaðeigandi seljanda og pönt-
unar. Er þá hægt að taka upp auknar var-
úðarráðstafanir og sjá um, að aðrar vöru-
tegundir í hlutaðeigandi pöntun séu rann-
sakaðar.
Rannsóknaraðferðir og gæðaeftirlit á hin-
um mismunandi framleiðslustigum eru ólík
eftir því, um hvers konar vöru er að ræða,
að því er varður þörf fyrir nákvæmni og
réttlætanlegan kostnað. Einfaldasta aðferð-
in byggist á mannlegri skynjun: sjón, snert-
ingu, ef til vill heyrn og jafnvel lykt og
bragði.
Rannsókn, meðan ó framleiðslu
stendur
Eigi er einhlítt að treysta ætíð á mann-
lega dómgreind, jafnvel þótt um reynda eft-
irlitsmenn sé að ræða. Er því ráðlegt að
nota tæki til aðstoðar, þar sem því verður
við komið, eða jafnvel láta þau koma í stað
hins mannlega þáttar. Aðstoðar- og rann-
sóknartæki eru mismunandi. Fer það eftir
tegund og eðli afurðarinnar. Geta þau verið
allt frá einföldum holmæli í margbortin raf-
eindatæki eða reikningsvélar.
Mælar og önnur tæki slitna eins og aðrir
hlutir, og verður því jafnan að gæta þess,
að þau séu rétt. Viðeigandi viðhaldskerfi
á mælitækjum verður því nauðsynlega að
taka upp, ef mikil vinna á ekki að fara til
spillis. I stærri fyrirtækjum er þetta ásamt
eftirliti og kaupum á nýjum tækjum í verka-
hring rannsóknardeildar.
Framleiðsluna ætti að athuga eins nálægt
vinnustaðnum og mögulegt er og á þeim
stöðum, þar sem í Ijós hefur komið, að gall-
arnir koma oftast fyrir. „Gólfathugun" hef-
ur þann kost í för með sér, að óþarfa flutn-
ingar sparast og gallamir finnast, um leið
og þeir eiga sér stað. Á þennan hátt er unnt
að kveða upp úr um orsökina og vandræðin
leiðrétt án mikillar tafar og efnataps.
Hlutverk starfsmannsins
í sumum fyrirtækjum er talið æskilegt að
láta starfsmanninn fylgjast með gæðum vör-
unnar að eins miklu leyti og mögulegt er.
Skapar þetta stolt í starfi og kemur í veg
fyrir fjandsamlegt viðhorf. Þar, sem unnið
er við raðframleiðslu (í seríum), má nota
þá aðferð, að einn starfsmaður skoði þá
hluti, sem koma inn í framleiðsluna á því
og því framleiðslustigi, og gengur hann úr
skugga um, að fyrri framleiðslustig hafi
verið framkvæmd á réttan hátt.
Þar, sem notuð eru dýr tæki eða sérstak-
ar aðferðir viðhafðar t. d. efnarannsóknar-
stofuprófanir, verður rannsóknarstarfið að
vera framkvæmt af rannsóknardeild. Eftirlit
eins aðila leiðir til meiri nákvæmni, betri
notkunar rannsóknartækja og meiri nýtni á
starfskröftum við rannsóknir. Slík rann-
sóknardeild væri einnig í betri aðstöðu til
að halda nákvæmar skrár yfir gæðaeftir-
litið.
Megintilgangur gæðaeftirlitsins er að
koma í veg fyrir gallaða vinnu (vöru), en
venjulegast er ókleift að koma í veg fyrir
galla að öllu leyti. Til þess að koma í veg
fyrir, að óþarfa mikið efni og vinna fari til
IÐN AÐARMÁL
77