Iðnaðarmál - 01.05.1959, Blaðsíða 23

Verkstjórnarfræðsla
Framh. aí 58. bls.
í hendur. Hinsvegar hefur þetta fyrir-
komulag þann galla, að það getur
orkað sem hemill á framþróunina.
Engum blandast hugur um, að taka
má upp, atvinnulífinu til mikils hag-
ræðis, nýtízkulegri skipulagningu og
framleiðsluaðferðir.
Þörfin fyrir menntun stjórnenda
Margir, sem ég talaði við, sögðu,
að brýna nauðsyn bæri til að gera
efnahagslífið stöðugra og stöðva
verðbólguna. Eigi þetta að vera kleift,
án þess að lífskjörin skerðist of mik-
ið, er aðeins hægt að fara þá leið að
framleiða meira. Þar sem um mikinn
skort á vinnuafli er að ræða, getur
framleiðsluaukningin aðeins átt sér
stað fyrir tilstuðlun aukinnar fram-
leiðni.
Aukning afkasta er ekki fyrst og
fremst komin undir auknum hraða
starfsmanna. Framleiðsla eins fyrir-
tækis er í fyrsta lagi komin undir
góðri stjórn — þ. e. a. s. að verkið er
áætlað og skipulagt. því stjórnað og
eftirlit með því haft á kerfisbundinn
hátt á öllum stigum, og — umfram
allt — að stefna fyrirtækisins á hin-
um ýmsu sviðum sé skýr —- ekki að-
eins í meðvitund stjórnendanna, held-
ur einnig hjá öllu starfsfólkinu. Þetta
krefst aftur góðs sambands innan fyr-
irtækisins bæði við undir- sem yfir-
menn.
í öðru lagi er nauðsynlegt að
þroska og mennta fólkið stöðugt í því
starfi, sem það innir af hendi. Hin
hraða framþróun, sem nú á sér stað í
atvinnulífinu og innan fyrirtækjanna,
krefst jafnrar og stöðugrar fræðslu,
þannig að sérhver liður í framleiðslu-
heildinni (skipulaginu) fylgist með
framförunum á hverjum tíma. Enn-
fremur er framleiðnin komin undir
vélabúnaði, verkfærum og fram-
leiðsluaðferðum. Ný fjárfesting á
slíkum hlutum er mikið efnahagslegt
vandamál og gerir kröfur til stjórn-
enda um gott mat — ekki hvað sízt á
íslandi. Árangursrík hagnýting þeirra
framleiðslutækja, sem fyrir hendi eru,
gerir miklar kröfur til verkstjórn-
enda. Á þetta sérstaklega við á fs-
landi, þar sem verkstjórnendur hafa
mikið vald í sambandi við rekstur
framleiðslutækj anna.
Mikil og hagkvæm framleiðsla er
annað meginmarkmiðanna. Hitt
markmiðið er að gera fyrirtækið að
góðum vinnustað fyrir alla starfs-
menn þess. Vellíðan og vinnugleði
jafnt stjórnenda sem óbreyttra starfs-
manna, er ekki eingöngu ákveðið,
æskilegt úrræði til aukinna afkasta,
heldur einnig háleitt, mannúðlegt
markmið.
Að því er ég bezt fæ skilið, fellur
þessi skoðun vel saman við íslenzka
menningu og gamlar erfðavenjur.
Lýðræðið í orðsins fyllstu merkingu
á sér djúpar rætur á íslandi, og raun-
verulega frjálst iðnaðarþjóðfélag ætti
samkvæmt því að geta þróazt þar, ef
þróuninni er stefnt í rétta átt.
Þörfin fyrir menntun verkstjórnenda
Sem fyrr er nefnt, eiga flest fyrir-
tæki á íslandi við þá erfiðleika að
stríða, að mikil og stöðug breyting á
sér stað á starfsliði. Afleiðingin er,
að verkstjórnendur þurfa stöðugt að
setja nýtt og nýtt fólk inn í vinnuna.
Þörfin fyrir þekkingu á kerfisbundn-
um vinnuleiðbeiningum er því fyrir
hendi í ríkum mæli. Litlar fram-
leiðsluraðir og erfiðir efnisflutningar
hafa í för með sér að oft verður að
flytja starfsfólkið frá einu verki til
annars. Þetta krefst aftur betri vinnu-
leiðbeininga. Þær aðstæður, sem fyrr
er skýrt frá, gera meiri kröfur til
hæfni verkstjórnandans við að skipu-
leggja verkið. Við heimsókn í fyrir-
tækin komst ég að þeirri niðurstöðu,
að mikið myndi ávinnast, ef þær
vinnuaðferðir, sem hver einstakur
starfsmaður notar, væru endurskoð-
aðar á kerfisbundinn hátt. Á þetta
ekki hvað sízt við um fiskiðnaðinn.
Það er varla vafamál, að unnt væri að
spara mikil verðmæti, ef starfsaðferð-
ir hvers einstaks verkamanns væru at-
hugaðar og honum kenndar nýrri og
betri aðferðir. Á þessu sviði gæti
verkstjórnandinn lagt fram stærri
skerf en utankomandi ráðgjafar. Það
útheimtir aftur, að verkstjórnendurn-
ir fái kennslu í vinnuathugunum og
vinnuleiðbeiningum.
Meginundirstaða alls þessa er þó
sú, að verkstj órnendurnir séu einnig
góðir leiðtogar, og koma þá til athug-
unar hugtök eins og vald, agi, eftirlit
og vinnuandi. Flestir verkstjórnend-
ur eru upprunalega fagmenn og hafa
sína faglegu fræðslu af eigin reynd.
En hvort sem þeim hefur hlotnazt
tæknileg skólamenntun eða ekki, þá
hafa þeir farið á mis við kerfisbundna
menntun á fjölmörgum sviðum og er
mikill fjöldi vandamála, sem þeim
væri gagnlegt að þekkja betur til.
Koma mér þá til hugar slíkir hlutir
sem þekking á lögum um vinnustaði,
öryggisreglur, hreinlætismál og vinnu-
sálfræði. Þekking á meginlögmálum
hagræðingar myndi annars vegar
gera þá opnari fyrir að tileinka sér
hagkvæmari vinnuaðferðir og hins
vegar hæfari til samstarfs við hagræð-
ingarsérfræðinga, þar sem beita á
vinnuathugunum. Þörfin fyrir meiri
og almennari menntun hefur birzt í
því, að fyrir nokkru var efnt til nám-
skeiðs í íslenzku og reikningi fyrir
verkstjóra.
Þá kemur og þörfin fyrir menntun
verkstjórnenda fram í því lagafrum-
varpi, sem liggur fyrir Alþingi.
Tillögur um fyrirkomulag verk-
stjórnarfræðslu
Það er góð og viðurkennd regla, að
fræðsla í fyrirtæki skuli að sem mestu
leyti vera skipulögð innanfrá, þannig
að þátttaka ráðgjafans orki sem hjálp
til sjálfstjórnar. Margar ástæður eru
fyrir því að ég álít að þessa reglu beri
að gera gildandi á íslandi. Sjálfstæði
er virkur þáttur í eðli íslendinga, og
þeir hafa sterka tilfinningu fyrir
heildinni, en það er mjög mikilvægt.
Þess er því varla að vænta, að erlend-
ir sérfræðingar geti náð jafngóðum
árangri við sjálfa fræðslustarfsemina
og íslendingar sjálfir, þegar þeir í
IÐNAÐARMÁL
79