Iðnaðarmál - 01.06.1959, Blaðsíða 11

Blossatilraunin. — Hraða blossanna jrá einum eða tveimur lömpum er breytt, }>ar til
stúlkan sér stöðugt eða titrandi Ijós. Tilraunin gejur mikilvœgar upplýsingar varðandi
ýmsa skapgerðareiginleika.
stæðan hátt, þegar um var að ræða
skilning á sambandinu milli manns
og atvinnufyrirtækis. „Verkamaður-
inn verður að skilja,“ segir hann í
bók sinni (The Principles oj Scienti-
fic Management) í byrjun þessarar
aldar, „að eina takmark fyrirtækisins
er það að skila hluthöfum auknum
ágóða“. Þessi setning gefur oss
glögga hugmynd um, liversu langt
vér erum horfnir frá hinum ströng-
ustu hagrænu sjónarmiðum í skoð-
unum vorum á sambandi atvinnu-
fyrirtækis og vinnuafls nú á dögum.
Minni sáltækni nú
Árið 1928 hélt iðnsálfræðin inn-
reið sína í Svíþjóð, og voru fyrstu
tilraunir gerðar í járnvinnslustöðinni
í Sandvik (Sandvikens Jernverk).
Prófunaraðferðir voru þá harla frum-
stæðar, ef litið er á þær frá sjónarhóli
nútímans, enda hafa miklar framfarir
orðið í þessum efnum á þeim árum,
sem síðan eru liðin. Hina öru fram-
þróun í þessum fræðum má að miklu
leyti rekja til stofnunar sáltæknideild-
ar við háskólann í Stokkhólmi. Þessi
þróun einkennist jafnframt af því.
að þungamiðja rannsóknanna hefur
flutt sig úr stað, og þær bera nú síður
sáltœhnlegan blæ, heldur fremur sál-
greinandi. Bein hæfnispróf hafa vikið
fyrir athugunum á persónuleika, þar
sem höfuðáherzla er lögð á þá eigin-
leika, sem tengdir eru skaphöfn og
vilja.
Nils Kjellström lýsir yfir því, að
hagnýt notkun iðnsálfræði í Svíþjóð
hafi ekki náð þeirri útbreiðslu, er
vænta hefði mátt, og eru ástæðurnar
þær, að skortur er á starfssálfræðing-
um í Svíþjóð, og af fjárhagslegum
ástæðum eru það aðeins hin tiltölu-
lega fáu. stóru fyrirtæki, er hafa efni
á að ráða sálfræðinga í þjónustu sína.
Þriðju ástæðuna nefnir hann einnig,
en það er hin fremur afturhaldssama
hlédrægni gagnvart slíkum nýjum
fyrirbrigðum sem „sálvæðingu at-
vinnulífsins“. Yfirleitt má skipta
áhrifamönnum í sænskuin iðnaði í
þrjá flokka, þegar um er að ræða af-
stöðu þeirra til iðnsálfræðinnar: hina
trúuðu, hina vantrúuðu og svo þá,
sem veita sálfræðinni viðtöku, en þó
með gagnrýni. Svo virðist sem hinn
síðast nefndi flokkur sé að verða
áhrifamestur.
Getur það borgað sig?
Ef við hverfum nú aftur að tilraun
þeirri, er minnzt var á í upphafi, um
menntun verkstjórnenda, þá var ár-
angurinn ömurlegur. Eða var það
nú svo, ef við lítum nánar á málið?
Það, sem gerðist, var það, að hóp-
ur verkstjórnenda öðlaðist á tiltölu-
lega stuttu námskeiði ný og — frá
hagsýnu sjónarmiði — betri viðhorf
gagnvart undirmönnum sínum, en eft-
ir eitt ár við dagleg störf höfðu þessi
viðhorf látið undan síga og hinar
gömlu venjur rutt sér til rúms að
nýju. Ef eitthvað er furðulegt við
þessa tilraun, þá er það einmitt það,
að þessi árangur skyldi á nokkurn
hátt vekja undrun. Þessa þróun mál-
anna hefði mátt sjá fyrir. Það, sem
tilraunin miðaði að, var svo róttækt,
að það var blátt áfram reynt að
breyta grundvallarlífsviðhorfum hjá
hópi nianna. Og það er nokkuð, sem
ekki verður gert á augabragði. Þegar
við heyrum t. d. talað um hjón, sem
lifað hafa saman langa ævi og smám
saman farið að líkjast hvort öðru
meir og meir í hugsunarhætti, skoð-
unum, framkomu og jafnvel ytra út-
liti, þá er þar um breytingar að ræða,
sem orðið hafa á mjög löngum tíma,
ef til vill tuttugu, þrjátiu eða jafnvel
fjörutíu árum. Sú skoðun, að hægt sé
á sálfræðilega vel grundvölluðu en
stuttu námskeiði að breyta varanlega
rótgrónum lífsviðhorfum hjá hópi
manna, er vægast sagt glannafengin.
Hún sýnir nokkuð af þeim hættum,
sem fylgja oftrú manna á möguleika
iðnsálfræðinnar.
Lágmarksskilyrði þess, að breyt-
ingar á viðhorfi manna geti reynzt
varanlegar, hlýtur að vera það. að
ekki aðeins verkstjórnendurnir sjálf-
ir, heldur og starfsumhverfi það, er
þeir hverfa aftur til, að námi loknu,
taki grundvallarbreytingum. Stund-
um er það e. t. v. einnig skilyrði, að
heimilisástæður hlutaðeigandi manna
taki breytingum. Segjum t. d„ að
verkstjóri, sem á námskeiðinu hefur
IÐNAÐARMAL
103