Frjáls verslun - 01.05.2011, Blaðsíða 132

132 FRJÁLS VERSLUN 5.tbl.2011
jafnréttisstEfna fyrirtækja
Völvuheitið var réttnefni hjá Drucker, enda var hún langt á undan sinni sam­
tíð og setti fram nýjar og róttæk ­
ar hugmyndir sem áttu eftir að
verða að veruleika mörg um
ára tugum síðar. Segja má að
ekkert nýtt hafi komið fram
innan stjórnunarfræðanna eftir
hennar dag, aðeins eitthvað
sem hefur verið umorðað og
sett í annað samhengi. Follett
hafði einstaklega mikla yfirsýn,
inn sæi og djúpan skilning á við ­
fangsefninu.
Bandarískur fræðimaður
Mary Parker Follett fæddist
í Quincy í Massachusetts í
Banda ríkjunum árið 1868.
Móð ir hennar átti við fötlun að
stríða, en föður sinn missti hún
á unglingsaldri. Hún var frá bær
námsmaður og lauk prófi frá
Thayer Academy í Brain tree og
síðar Radcliffe Coll ege í Harvard­
háskólanum. Hún hlaut hæstu
einkunn í hagfræði, lögum,
heimspeki og stjórnmálafræði.
Hún fór síðar til frekara náms
til Frakklands og var þá í París.
Hún lést í Englandi árið 1933,
65 ára að aldri. Hún hafði þá
búið þar um fimm ára skeið.
Follett gerðist um aldamótin
1900 félagsráðgjafi og mikil
kvenréttindakona. Hún skrifaði
framan af fjölda greina og
rit gerða á sviði félagslegra um ­
bóta, lýðræðis og mannlegra
sam skipta, þá ritaði hún einnig
bækur um sama efni og hélt
fjölmarga fyrirlestra víða um
heim.
Gott gengi hópa
Rauði þráðurinn í verkum hennar
er áherslan á hina heil drænu
þætti samfélagsins og birtingar ­
myndir mannlegs eðlis. Follett
áleit að samfélag sem lyti góðu
skipulagi og réttlæti myndi leiða
til vellíðunar einstaklingsins.
Það gerðist með lýðræðislegum
stjórnarháttum og þróun þeirra
hópa sem einstaklingar samfé­
l agsins tilheyrðu. Í þessu ljósi
sá hún gott gengi fyrirtækja.
Hún lagði áherslu á þau sterku
og mikilvægu tengsl sem gætu
verið fyrir hendi innan hópa. Á
þeim forsendum vildi hún rann­
saka samskipti fólks og þróun
þeirra, sér í lagi sálfræði hópa.
Nýtt skeið í lífi Follett
Á síðari hluta ævinnar fór Follett
að skrifa greinar og bækur um
stjórnun og forystu, vald og
ágrein ing á vinnustöðum. Bók
henn ar Creative Experience
frá 1924 markar upphaf þessa
skeiðs í lífi hennar er lauk með
fráfalli hennar níu árum síðar.
Sagt er að hún hafi haft mikla
útgeislun og hafi hrifið fólk í
ræðum sínum og fyrirlestrum.
Stjórnendur fyrirtækja sótt­
ust eftir því að hlýða á hana.
Hún var ekki þessi dæmigerði
fyrir lesari síns tíma. Hún var
kona, en nánast allir fyrirlesarar
á sviði stjórnunarfræða voru
karl ar um þessar mundir, en þar
að auki var hún samkynhneigð.
Í ljósi þess þurfti hún oft að þola
smáborgaralegar og fordóma­
fullar athugasemdir, illt augna ráð
og pískur samferðafólks síns.
Þrátt fyrir aukið frjálsræði og
kosningarétt kvenna áttu konur
að vera þægar og góðar, kurt­
eisar og auðsveipar. Þannig var
tíðarandinn. Hún ögraði ríkjandi
viðhorfum í samfélaginu og
kom fram með nýjar og róttækar
hug myndir varðandi stjórnun
skipu lagsheilda.
Ný hugsun á tímum
Taylorismans
Follett boðaði þessa nýju hugs un
á þeim tíma er Taylorism inn var
allsráðandi, þar sem vís inda ­
stjórn unin var í algleymingi og
hið vélræna viðhorf til manns­
ins. Charlie Chaplin birti ein mitt
ádeilu sína á Taylori sm ann í
mynd sinni Nútíminn (Modern
Times). Þessi ismi er kenndur
við Fredrick Winslow Taylor
(1856­1915) er var upphafs­
maður vísindalegrar stjórnunar,
sem blómstraði þegar banda­
rískur iðnaður breyttist yfir í
fjöldaframleiðslu. Samkvæmt
Taylorismanum náðist besti
árangurinn með því að starfs­
maðurinn sinnti sama þætti
framleiðslunnar árið út og inn,
til dæmis við færibandið undir
ströngu eftirliti. Þá hafði annar
fræðimaður, Henri Fayol (1841­
1925), mikil áhrif á samtíð sína
um þetta leyti. Hann var þekktur
fyrir að setja fram kenningu sína
um kerfisbundna stjórnun sem
birtist í ákveðnum stjórnunar­
reglum. Þeir Taylor og Fayol
álitu báðir að stjórnun væri í
senn vél ræn og regludrifin.
Follett var ekki sammála þeirri
Mary Parker follett er
völva stjórnunarfræðanna
Mary Parker Follett er eitt stærsta nafnið í sögu stjórnunarfræðanna. Peter Drucker, hinn heims-
þekkti stjórnunarráðgjafi og rithöfundur, mat hana það mikils, að hann kallaði hana „völvu stjórn­
unarfræðanna“ (the prophet of management).
Greinarhöfundur, Bjarni Þór Bjarnas on,
er M.Sc. í mannauðsstjórnun.
Hún gerði sér
skýra grein
fyr ir verðleik­
um starfs fólks
og þeirri van­
nýttu auð lind
sem það gat ver ­
ið innan skipu ­
lags heilda.

Í því sambandi
fjallaði hún
fyrst allra um
hugtakið em­
powerment, þar
sem starfsfólk
fær umboð til
athafna og ber
mikla ábyrgð
og umboð til
að framkvæma
tiltekin verk­
efni.