Frjáls verslun - 01.02.2011, Blaðsíða 39

FRJÁLS VERSLUN 1.tbl.2011 39
Það var mikið rætt um að frjálshyggjan hefði
beðið skipbrot við hrun bankanna. Hvernig
met ur þú það?
„Á tuttugustu öldinni var það siður fyrr­
verandi nýlenduþjóða fyrst eftir að þær
náðu sjálfstæði að fylgja efnhagsstefnu
sem gekk þvert á efnahagsstefnu nýlendu­
herr ans og sækja sína hagspeki til dæmis
til Austur­Þýskalands eða Kúbu. Ég ólst
upp við milda útgáfu af austurþýska hag­
kerfinu. Við vorum allaf 15­20 ár á eftir
hinum Norðurlandaþjóðunum og Evrópu ­
sambandslöndum við að tileinka okkur
frjálsan markaðsbúskap. Þeirri skoðun
hefur verið haldið á lofti hér heima að upp
úr 2000 hafi Ísland tileinkað sér einstaklega
róttækt og öfgafullt markaðshagkerfi eða
frjálshyggjuhagkerfi. Reyndin er sú að
við höfðum loks náð í skottið á hag kerf­
um Norðurlanda og hagkerfum Evrópu­
sambandsins – sem við fluttum inn þegar
Ísland skrifaði undir samninginn um
Evrópska efnahagssvæðið. Í dag eru engin
merki um það í Evrópusambandinu að til
standi að breyta um stefnu og víkja frá frá
því kerfi sem við átum upp eftir ES. Þvert á
móti stendur til að auka samkeppnishæfni
jaðarríkja Evrópusambandsins. Hér á Ís­
landi sé ég á ný glitta í austurþýska kerfið
– þar sem Egri Bikavér rann í stríðum
straum um og við fengum hámark 200 dali
til utanlandsferða.“
Hvernig gat það gerst að allir stærstu bankar
í Evrópu og Bandaríkjunum steinsofnuðu á
verðinum í útlánabólunni á árunum 2004
til 2007?
„Hér snertir þú snöggan blett, ekki að­
eins í hagfræði heldur einnig í sálfræði og
almennt í félagsvísindum. Margur verður
af aurum api. Undanfarnar aldir hafa
gróðabólur sprottið upp um allan heim,
svo að hundruðum skiptir. Þegar verð túlí­
pana, fasteigna og annarra hluta byrjar að
hækka virðist venjulegt fólk tapa skyn­
sem inni. Fólk tekur ákvarðanir sem eftir á
að hyggja eru galnar. Gróðavonin virðist
lama ákveðnar heilastöðvar. Og menn læra
ekki sína lexíu. Eftir einn eða tvo áratugi
endurtekur sagan sig. Bólur og hrun eru
fylgi fiskur markaðskerfisins. Við getum ekki
hamið þessi fyrirbæri, enn sem komið er.“
Þú sagðir í október 2008 að ríkissjóður
ætti ekki að taka á sig skuldbindingar
vegna bankanna.

„Ég hafði áhyggjur af fautagangi
Breta og skuldasöfnun Íslendinga.
Ég skrifaði greinar bæði í Morgun­
blaðið og Financial Times. Mér
fannst sem Bretar væru að leggja
Ísland í rúst. Tony Blair sagði um
samstarfsmann sinn og keppinaut,
George Brown, að hann væri: Mad
and bad and dangerous to know.
Þetta eru nú meiri karl arnir. Enn
veit ég ekki hvað vakti fyrir Bret­
um. Kannski kemur það aldrei í
ljós.“
Hversu líklegt er það samkvæmt
kenningunum að fámenn þjóð geti
orðið gildandi á skömmum tíma á
sviði rótgróinna viðskipta stórþjóða,
eins og bankaviðskipta?
„Slíkur uppgangur er óhugsandi
nema við komandi þjóð bjóði frá­
bær kjör. En auð vitað getur smá­
þjóðin ekki boðið önnur kjör en
gerast almennt á fjármála mark­
að inum. Eina haldbæra skýringin
á uppgangi íslenskra banka er
einhvers konar tímabundið sam­
bandsleysi við raun veruleikann
hjá erlend um (og innlendum)
aðilum.“
Þú hefur skrifað mikið um stofn ana-
hagfræði. Hver hefur verið kjarninn í
þeim skrifum.
„Það er nú eiginlega þrennt: a)
Áhersla á að rannsaka umgjörðina
sem um lykur hagkerfi og skorðar
ákvarð anir rekstrar eininga.
Þarna er um að ræða lög, reglur
og siðvenjur – og fram kvæmd
þeirra. b) Rannsóknir á því hvern­
ig upp lýsinga kostnaður, þar með
talinn viðskipta kostn aður, mót ar
skipulag viðskipta bæði innan
Hrunið á evru svæð­
inu er hins vegar
eins og kvikmynd í
hægagangi sem er
rétt að byrja.
Undir lok 19. aldar löguðu Þjóðverjar og
Bandaríkjamenn skólakerf sín að þörfum
iðnaðarins og þróuðu einnig stórfyrirtækið
– sem var afdrifaríkasta uppfnning er lýtur
að skipulagi atvinnulífsins á síðustu öld.