Frjáls verslun - 01.03.2011, Blaðsíða 98

98 FRJÁLS VERSLUN 3.tbl.2011
afi minn athafnamaðurinn
Þ
að er Stuðmaðurinn Jakob Frí ­
mann sem lýsir þessum ferð um
afa síns og nær alnafna, kaup­
félagsstjóra KEA, milli allra starfs­
stöðva félagsins í bæn um. Orðið
„starfsstöð“ var að vísu ekki til á þessum
eftirstríðsárum heldur var talað um deildir –
deildir Kaupfélags Eyfirðinga, Ak ureyri.
En rúnturinn hófst á bryggjunni þaðan
sem karlar, sem seldu afla sinn til KEA,
reru, og svo í frystihúsið, mjólkurstöðina,
slippinn, búðirnar og iðnfyrirtækin þar
sem saumaðar voru Iðunnarúlpur, sólaðir
Gefjunarskór, soðin Sjafnarsápa og brennt
Bragakaffi. Þetta var löng röð – langt í frá
allt er talið hér – og ferðinni lauk
hálfum öðrum klukku tíma síðar
á upphafsstað og við morgun­
verðarborðið í Þing vallastræti 2.
Ljúfir morgnar
„Borghildur Jónsdóttir, amma
mín, var mikil matselja og
hús móðir, sú mesta sem ég
hef vitað, hjúkrunarkona að
mennt og hún framreiddi þarna
kjarn góðan morgunverð og
sann kallað hollmeti fyrir okkur,“
segir Jakob Frímann um minn ingu þessara
ára þegar hann var nánast fóstursonur á
heimili kaupfélagsstjóra KEA – fyrst í láni
þar meðan foreldrarnir voru í Vesturheimi og
síðar sem vikapiltur og sendi sveinn, einmitt
hjá KEA. Hann vann bæði í Alaskabúðinni og
byggingarvörudeildinni.
En þessi mynd af þeim Jakobunum sýnir
hvernig Akureyri var á mestu velmektar­
árum KEA. Jakob Frímannsson kaupfél ags­
stjóri var allt í öllu. Hann gjörþekkti alla starf­
semi félagsins og þekkti alla og réð miklu.
Klukkan 10.15 fór hann á Hótel KEA og
hélt þar kaffifund með lykilstjórnendum
og allan daginn fram á kvöld var stöðugur
straumur manna á fund kaupfélagsstjórans
að fá úrlausn daglegra vandamála, hvort
sem það var með víxil að skrifa upp á eða
ræða um úttekt.
Stærra en ríkið
Jakob var líka lykilmaður í Sambandi
ís lenskra samvinnufélaga og stjórnarfor­
maður þar á þeim árum þegar
SÍS varð stærra en ríkið. Og
hann sat í bæjarstjórn á Akureyri
og í stjórnum svo margra félaga
að hann hafði vart tölu á. Jakob
Frímann segir að þegar afi hans
settist í helgan stein hafi þeir
náð að telja upp 24 félög þar
sem hann var í stjórn.
Jakob kom til starfa hjá KEA árið
1915. Hann varð kaupfélags stjóri
1940 og sat til ársins 1971, þá
kominn yfir sjötugt, fæddur árið
1899. Þetta eru 56 ár að frátalinni námsferð
í Verslunarskólann. KEA varð að stórveldi á
stjórnarárum hans og langstærsta kaupfé­
lag á Íslandi.
„Völd hans kunna að þykja mikil en hann
sinnti sínum verkum með þeim hætti að það
elskuðu hann allir,“ segir Jakob. „Þessu réð
geðslag hans. Allir sem kynntust honum
tóku eftir þessu ljúfa geðslagi. öllum leið
vel í návist hans og ég veit ekki til að hann
hafi æst sig eða skammast við nokkurn
mann.“
Þó var á það deilt að eitt fyrirtæki hefði
svo mikil áhrif í bæjarfélaginu og nágranna­
byggðum. Akureyri og KEA voru nánast eitt
og hið sama um nokkurra átatuga skeið.
Og einn maður, kaupfélagsstjórinn Jakob
Frímannsson, hélt um alla þræði: Skórnir á
fótunum, skyrið á diskinum og gosflaskan í
hendinni – allt var frá KEA.
Búmannsvit
Jakob Frímann segir afa sinn hafa búið yfir
miklu búmannsviti. Í því felst að vera bæði
framsækinn og gætinn. Búmannsvitið hafði
hann með sér að heiman úr Svarfaðardal.
Og hann var samvinnumaður af hugsjón.
„Smæð samfélagsins gerði það að verk­
um að einn maður gat haft yfirsýn yfir alla
þætti; verið með fingur á púlsinum og hald ið
um leið trúnaðartrausti,“ segir Jakob.
En svo fór allt að lokum að allt sem búið
var að byggja upp sundraðist.
„Afi minn horfði upp á það á ævikvöldi
sínu að sjá KEA og SÍS verða að dufti
og hverfa. Hann tók það nærri sér og
skildi ald rei hvað hafði gerst,“ segir Jakob
Frímann og skýrir endalokin með skorti á
búmannsvitinu sem afi hans hafði.
„Að fá að dvelja svo þétt við hlið afa Ja kobs
á uppvaxtarárunum hefur hins vegar reynst
mér hið dýrmætasta veganesti í lífi nu,“
segir Jakob Frímann. „Ég geymi styttu af
honum í stofu minni og hugsa til hans oft á
dag. Hann var engum líkur.“
Þegar klukkan var sjö að morgni flesta daga ársins var Buick­bifreið með ein kenn­
isstafina A 4 ekið frá Þingvallastræti 2 á Akureyri og niður á bryggju. Undir stýri
sat Jakob Frímannsson kaupfélagsstjóri og við hlið hans dóttur sonurinn Jakob
Frímann Magnússon. Morgunrúnturinn um deildir KEA var að hefjast.
Bjó yfir MiklU BúMannsViti
„Öllum leið vel í návist
hans og ég veit ekki til
að hann hafi æst sig eða
skamm ast við nokkurn
mann.“
Jakob Fríman Magnússon.
TexTi: Gísli krisTJánsson
„Afi minn horfði upp á það á ævikvöldi sínu að sjá
KEA og SÍS verða að dufti og hverfa.“
– segir Jakob Frímann Magnússon, fyrrverandi sendill hjá KEA
um afa sinn Jakob Frímannsson
CT 200h - eldsneytisnotkun í blönduðum akstri er 3,8 - 4,1 l á 100 km. Útblástur CO2 er 87 - 94g á km í blönduðum akstri.
HLJÓÐLÁTA
BYLTINGIN
ER HAFIN
NÝR LEXUS 200h.
FYRSTI HYBRID-FÓLKSBÍLINN
Í FLOKKI SMÆRRI LÚXUSBÍLA
Lexus CT 200h fer í fylkingarbrjósti hljóðlátrar
byltingar. Háþróuð hybrid-vélin nær að skapa
hljóðlátt samspil sparneytni og lítils útblásturs.
Eftir sem áður ber fumlaust viðbragð og lipurð
í akstri vitni um að þetta er Lexus, að hægt er
að draga úr mengun og sóun án þess að slá af
kröfum um fágun og framúrskarandi gæði.
Heimsæktu okkur á www.lexus.is