Neytendablaðið - 01.10.2008, Blaðsíða 12

Ástralska neytendablaðið Choice gerði
á dögunum rannsókn á 25 matvælum
í glerkrukkum og komst að því að helm­
ingur þeirra innihélt meira magn plast­
mýkingarefna en reglugerð ESB segir til
um.
Plastmýkingarefni
Fjölmörg matvæli eru geymd í krukkum
og fæst leiðum við hugann að því hvað
leynist undir lokinu. Ef lokið sjálft er
skoðað sést við brúnina gúmmikennd
pakkning sem leggst að glerinu og myndar
innsigli. Pakkningin er úr PVC en inni-
heldur einnig efnasambönd sem kallast
plastmýkingarefni. Eins og nafnið gefur
til kynna mýkja þau plastið svo það geti
myndað gott innsigli sem verndar matinn
fyrir bakteríum. Plastmýkingarefnin geta
verið allt að 40% af plastefninu í lokinu og
þar sem þau leysast vel upp í fitu og olíu
geta þau smitast út í matinn. Mest notuðu
plastmýkingarefnin eru epoxuð sojaolía
(ESBO) og nokkur mismunandi þalöt.

Reglur um ESBO
Innsigli í lokum eru mynduð í háum hita
sem veldur því að plastið (PVC) brotnar
niður að hluta og myndar vetnisklóríð.
ESBO bregst við vetnisklóríðinu og kemur
í veg fyrir að plastið brotni frekar niður,
en myndar við það efnasambandið klór-
hýdrín. Klórhýdrínið er aðeins um 5% af
heildarmagni ESBO en getur verið eitrað.
Það eru engar sannanir fyrir því að ESBO
sjálft sé hættulegt en nefnd sérfræðinga á
vegum ESB sem skoðaði ESBO gat ekki sagt
til um hvaða áhrif það gæti haft á heilsu þar
sem rannsóknarupplýsingar liggja ekki fyrir.
ESB setti engu að síður reglugerð til öryggis
sem takmarkar magn ESBO í matvælum
við 60 mg/kg almennt og við 30mg/kg í
barnamat og hefur Matvælastofnun hér á
landi tekið upp þær reglur.
Varasöm þalöt
Þalötin þrjú sem könnuð voru eru
díísóoktýlþalat (DIOP), díísónónýlþalat
(DINP) og díetýlhexýlþalat (DEHP) sem
er eitt mest notaða þalatið. DEHP getur
haft áhrif á hormónastarfsemina og kyn-
þroska og var nýlega bannað að nota það,
ásamt tveimur öðrum þalötum (DNOP
og DINP), í barnavörur og leikföng innan
Evrópusambandsins og á Íslandi. Evrópu-
sambandið hefur einnig sett lág gildi fyrir
leyfilegt magn þalata í matvælum; aðeins
1.5 mg/kg af DEHP og 9 mg/kg af DIOP
og DINP, en engar reglur hafa verið settar
um magn þalata í matvælum hér á landi. Í
Bandaríkjunum eru þalöt bönnuð með öllu
í matvælaumbúðum.
Rannsóknarniðurstöðurnar:
• 9 matvörur innhéldu mikið hærra magn
ESBO en leyfilegt er innan ESB. Pestó-
sósa með 26% fituinnihaldi innihélt 840
mg/kg af ESBO.
• 12 matvörur innihéldu hærra magn af
þalötunum en leyfilegt er innan ESB.
Tandoori-sósa frá Indlandi innihélt 350
mg/kg af DEHP, sem er 230 sinnum
meira en ESB hámarkið.
• Fimm vörur innihéldu mikið magn af
öllum fjórum plastmýkingarefnunum.
Þrjár þeirra komu frá Ítalíu, sem er innan
Evrópusambandsins.
• Þrjár vörur voru lífrænt ræktaðar.
Ein þeirra (frá Nýja Sjálandi) innihélt
lítið magn af ESBO (undir 60 mg/kg)
en hinar tvær (frá Ítalíu og Tyrklandi)
innihéldu mikið magn af öllum plast-
mýkingarefnunum þannig að ekki er víst
að lífrænn matur sé betri í þessum efnum.
Samtök lífrænna bænda í Ástralíu benda
á að PVC er bannað í umbúðum lífræns
ræktaðs matar í Ástralíu og þannig ætti
það að vera víðar.
Smitast frekar í feitan mat
Rannsóknir hafa sýnt að plastmýkingarefni
eru líklegri til að smitast í mat sem inniheldur
meira en 4% fitu eða olíu. Einnig geta þau
smitast í matinn ef varan er hituð mikið
eftir að krukkan hefur verið fyllt, eins og
er raunin með flestan barnamat. Matvörur
með lítið fitumagn eða sem eru þéttari í sér
og snerta því ekki lokið eru ólíklegri til að
innihalda mikið af aðskotaefnum. Til að
forðast plastmýkingarefnin er því gott að
lesa innihaldslýsinguna á glerkrukkunni
og sleppa vörum sem eru með meira en
4% fitumagn, sérstaklega ef þær eru nógu
vökvakenndar til að snerta lokið.
ÁVB
Heimild: Choice, August 2008, bls 24­25.
Hvað leynist undir lokinu?
1 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2008