Neytendablaðið - 01.10.2008, Blaðsíða 13

Jóhannes Gunnarsson
forma›ur Neytendasamtakanna
Neytendasamtökin hafa mikið fjallað um
Evrópumál mörg undanfarin ár, enda eðli-
legt miðað við mikilvægi þeirra mála fyrir
heimilin í landinu og samfélagið allt.
Á þingi Neytendasamtakanna í september
2002 sagði svo í inngangi í ítarlegri sam-
þykkt um stefnu samtakanna: „Aðild
Íslands að Evrópska efnahagssvæðinu var
mjög mikilvæg fyrir íslenska neytendur.
Fjölmörg baráttumál Neytendasamtakanna
náðu fram að ganga vegna sameiginlegrar
evrópskrar löggjafar og þeirrar kröfu Evrópu-
sambandsins (ESB) að tryggð væru ákveðin
lágmarksréttindi neytenda. Í mörgum til-
vikum var um að ræða löggjöf sem íslensk
stjórnvöld höfðu verið á móti. Margt
bendir til að það gæti þjónað hagsmunum
íslenskra neytenda að Ísland gangi í ESB
og felur þing Neytendasamtakanna stjórn
samtakanna að gangast þegar í stað fyrir
ítarlegri athugun og umræðu um gildi
aðildar að ESB fyrir íslenska neytendur.“
Í marsmánuði árið 2003 héldu samtökin
ráðstefnu undir heitinu „Ísland og Evrópu-
sambandið“. Þar staðfestu fjölmargir
sérfræðingar þetta sjónarmið. Forstjóri
hollensku neytendasamtakanna hvatti þar
Íslendinga til að sækja um aðild að ESB
enda ljóst að það væri neytendum til hags-
bóta að við myndum gera svo.
Seinni hluta síðasta árs samþykkti stjórn
Neytendasamtakanna tillögu Evrópunefndar
samtakanna að fela Evrópufræðasetrinu
á Bifröst að vinna skýrslu um þessi mál.
Þessi skýrsla var kynnt í aprílmánuði þessa
árs undir heitinu „Hverju myndi ESB aðild
breyta fyrir íslenska neytendur?“. Áður
hefur verið fjallað um þessa skýrslu hér
en samt er ástæða til að minna á helstu
niðurstöður: Þeir tollar sem enn eru milli
Íslands og ESB-landanna féllu niður og
munar þar mestu um landbúnaðarvörur
og það að matvælaverð gæti lækkað um
10-25%. Tollar gagnvart ríkjum utan
ESB gætu þó í sumum tilvikum hækkað.
Viðskiptakostnaður myndi lækka, sem
ætti að leiða til lægra vöruverðs. Viðskipti
og fjárfestingar erlendra aðila myndu
aukast hér og þar með yrði samkeppnin
meiri sem leiða myndi til lægra verðlags.
Netviðskipti okkar við fyrirtæki í ESB yrðu
bæði ódýrari og einfaldari. Það myndi auka
samkeppni gagnvart ýmsum innlendum
fyrirtækjum sem líka myndi leiða til lægra
verðlags. Með aðild að myntbandalagi ESB
má gera ráð fyrir að vextir á íbúðarlánum
lækkuðu töluvert en minna má á að hvert
prósentustig hefur mikla þýðingu fyrir heim-
ilin.
Á þingi Neytendasamtakanna sem haldið
var 19.-20. september sl. var samþykkt
ályktun sem var eðlileg í framhaldi af
starfi samtakanna varðandi þetta mál.
Samþykktin var svohljóðandi: „Þing Neyt-
endasamtakanna telur tímabært að við
látum reyna á það með aðildarviðræðum
hvort hægt sé að ná viðunandi samningum
í málum er varða sjávarútveg og landbúnað.
Ljóst er að hagsmunir heimilanna í þessu
máli eru það miklir að ekki er ástæða til
bíða lengur að láta reyna á þessa þætti með
aðildarviðræðum. Það yrði að sjálfsögðu
þjóðin sem tæki lokaákvörðun um ESB-
aðild í þjóðaratkvæðagreiðslu þegar samn-
ingar liggja fyrir.“
Með þessari afstöðu eru Neytendasamtökin
að leggja til að fengið verði á hreint hverjir
kostir og gallar ESB-aðildar eru fyrir íslenskt
samfélag. Það er ljóst að það verður aðeins
gert með aðildarviðræðum.
Margt gefur tilefni til að ætla að hægt
sé að ná viðundandi niðurstöðu í land-
búnaðarmálum enda myndi væntanlega
nást sambærileg niðurstaða og Finnar náðu
í sínum samningum við ESB um að stór
hluti landsins er skilgreindur sem svæði þar
sem heimskautalandbúnaður er stundaður.
Allt Ísland fellur undir þessa skilgreiningu.
Þess vegna má ætla að við gætum fengið
meiri styrki frá ESB til landbúnaðar en lönd
sunnar í álfunni. Einnig að stjórnvöld hér
gætu styrkt innlendan landbúnað meira en
gert er í flestum öðrum löndum ESB. Það er
þó ljóst að endurskipuleggja þyrfti íslenskan
landbúnað á sama hátt og Svíar og Finnar
gerðu áður en löndin gengu í ESB. Að
mati Neytendasamtakanna verður hvort
sem er að gera þetta, enda eru íslenskar
landbúnaðarvörur seldar á einu hæsta verði
í heiminum og það þrátt fyrir að hér er
stuðningur við landbúnað meiri en víðast
þekkist. Slíkt er að sjálfsögðu óviðunandi
fyrir íslenska neytendur.
Þá stendur eftir hvort hægt sé að ná
viðunandi niðurstöðum er varða sjávarútveg,
eða hvort þar sé óyfirstíganleg hindrun fyrir
okkur. Ljóst er að sjávarútvegsstefna ESB
byggir á svokallaðri veiðireynslu og einnig
að Íslendingar einir hafa veiðireynslu innan
fiskveiðilögsögu okkar. En hér á það sama
við og í öðrum málum; við vitum ekki hvað
er í boði nema látið verða á það reyna með
aðildarviðræðum.
Þannig er ljóst að útilokað er að vita
hvernig samningum við getum náð nema
með því að taka upp aðildarviðræður, þar
fást svörin. Allavega er ljóst að hagsmunir
heimilanna kalla á að látið verði reyna á
þetta. Það er síðan þjóðarinnar að ákveða
hvort framtíð okkar verður innan eða utan
ESB. Við gerum kröfu til þess að stjórn-
málaflokkarnir taki afstöðu hér um, alla-
vega er ljóst að meirihluti landsmanna er á
sama máli og Neytendasamtökin.
Neytendasamtökin
og Evrópumálin
1 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2008