Neytendablaðið - 01.10.2008, Side 14

Matvælaverð á Íslandi hefur löngum verið
hátt og ástandið hefur síst batnað að
undanförnu. Heimsmarkaðsverð á ýms­
um hrávörum hefur hækkað og gengis­
lækkun krónunnar haft áhrif á verð á
öllum innfluttum vörum. Helsta ráðið
gegn hækkandi matvælaverði er því að
fara vel með mat og láta eins lítið og hægt
er fara til spillis.
Bresk sóunarkönnun
Í vor birtust niðurstöður viðamikillar
breskrar rannsóknar á sóun á matvælum.
Yfir 2000 heimili tóku þátt í rannsókninni
en hún var mjög ítarleg og voru allir
matarafgangar sem enduðu í ruslinu flokk-
aðir og vigtaðir. Þátttakendur héldu einnig
nákvæmar dagbækur þar sem þeir útskýrðu
af hverju þeir hentu mat, en það þótti ekki
síður mikilvægt að komast að því.
Þriðjungi hent
Þótt rannsóknin sé bresk má eflaust heim-
færa niðurstöður hennar á íslensk heimili.
Samkvæmt rannsókninni hendir fólk um
þriðjungi þess matar sem það kemur með
inn á heimilið. Þar af eru 19% sem alls ekki
er hægt að nýta betur, t.d. notaðir tepokar
og kaffikorgur, bein, ávaxtahýði o.þ.h.
Stærsti hlutinn, eða 61%, var þó óþarfa
sóun, þ.e. matur sem hefði verið hægt að
borða ef betur hefði verið haldið á málum.
Um 20% af matnum hefði hugsanlega
verið hægt að endurnýta; brauðafgangar
sem má þurrka og gera brauðmylsnu úr og
kartöfluhýði sem hugvitssamir geta nýtt.
Eldum of mikið
Mest er hent af kartöflum (bæði soðnum og
ósoðnum) en einnig er miklu hent af brauði,
salati og eplum og öðrum ávöxtum. Þegar
skoðað var hvaða mat var hent eftir að búið
var að elda hann voru kartöflur, hrísgrjón
og pasta efst á blaði. Það bendir til þess að
fólk eldi of mikið. Það ætti þó ekki að koma
að sök svo framarlega sem afgangarnir eru
nýttir.
Af hverju er matnum hent?
Þegar fólk var látið útskýra af hverju það
henti mat var algengast að um væri að
ræða mat sem var afgangs á diski eftir
máltíð. Fólk fær sér með öðrum orðum of
mikið á diskinn og nær ekki að klára. Næst
algengasta skýringin var „útrunnin vara“
og því næst „maturinn leit ekki vel út“ (t.d.
grænmeti sem er orðið þreytt). „Myglað“
var í fjórða sæti og „eldað of mikið“ í því
fimmta. Í öllum tilfellum er um að ræða
mat sem ekki hefði þurft að henda.
Höfum ekki stjórn á birgðahaldi
Kostnaðurinn við þessa sóun er gríðarlegur.
Þótt ekki sé verið að henda miklum mat á
hverjum degi þá safnast það saman yfir árið.
Áætlað er að bresk heimili hendi á hverju ári
að meðaltali 150 kílóum af mat sem hefði
verið hægt að nýta. Skýrsluhöfundar telja
að meðalheimili hendi mat fyrir 63.000 kr.
á ári. Þau ráð sem gefin eru á sóunarsíðunni
bresku, www.lovefoodhatewaste.com, eru
m.a. betra birgðahald. Við þurfum að vita
hvað við eigum í ísskápnum því of algengt
er að við hendum vörum þar sem þær
týndust aftast í skápnum.
Hvað er eðlilegur skammtur?
Einhverjir hafa þó lagt það á sig í gegnum
tíðina að vega og meta hvað megi teljast
eðlilegir skammtar. Það á því að vera alger
óþarfi að elda allt of margar kartöflur eða
of mikið af hrísgrjónum. Á fyrrnefndri
heimasíðu er hægt að velja á milli ýmissa
matvæla og slá inn fjölda fullorðinna og
barna og fá uppgefið hæfilegt magn. Á
síðunni má einnig nálgast skýrsluna sem er
yfir 200 bls. á lengd. Sjá einnig www.ns.is
undir „matvæli“.
Bresk stjórnvöld hvetja til nýtni
Gordon Brown, forsætisráðherra Bretlands,
hefur hvatt landa sína til að minnka sóun
á mat. Hækkandi heimsmarkaðsverð er
meðal annars til komið vegna vaxandi
eftirspurnar í heiminum. Í fátækum löndum
hafa íbúarnir vart til hnífs og skeiðar
meðan fólk á Vesturlöndum hendir mat
eins og ekkert sé. Brown bendir á að þessi
sóun leiði til hærra matvælaverðs og hafi
auk þess neikvæð áhrif á umhverfið.
Sóun á mat
Herferðinni „Elskum mat hötum sóun“
(www.lovefoodhatewaste.com) var
hleypt af stokkunum í Bretlandi í vor.
Markmiðið er að vekja athygli á þeirri
gríðarlegu sóun sem á sér stað þegar
mat er hent. Sóunin kemur auðvitað
beint við buddu neytenda en hefur auk
þess mikil og neikvæð umhverfisáhrif.
Mikil orka fer í að framleiða bæði
matvæli og umbúðir svo ekki sé talað
um flutninginn heimshorna á milli.
Matarafgangarnir og umbúðirnar halda
auk þess áfram að vera vandamál
þegar kemur að urðun. Á Íslandi er lítið
hlutfall matarafganga heimilanna nýtt
í moltugerð og endurvinnsla á plasti
og umbúðum er ekki mjög mikil.
Myndatexti, mynd kartöflur: Hafa þarf í huga að
kartöflur geymast best á dimmum og köldum stað.
Kartöflur sem búið er að sjóða má nýta á ýmsa vegu
og engin ástæða til að henda þeim í ruslið.
Herferð
gegn sóun á mat
1 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2008