Neytendablaðið - 01.10.2008, Blaðsíða 16

Ljóst er að sóunin á sér stað á öllum
stigum og það er til mikils að vinna að
snúa þróuninni við. Eins og breska rann­
sóknin sýndi henda heimilin miklu af
mat sem hefði verið hægt að nýta. En
hvernig minnkum við þessa sóun inni á
heimilum?
Marína Sigurgeirsdóttir, matreiðslukennari
við Verkmenntaskólann á Akureyri, hefur
unnið með matvæli í áratugi. Neytenda-
blaðið leitaði til hennar og spurði nokkurra
spurninga.
Hversu lengi má geyma mat í frysti?
Matvara geymist mjög mislengi í frosti. Feit
matvara geymist illa, t.d. myndi ég ekki
ráðleggja fólki að geyma feitan fisk lengi í
frysti. Brauð geymist einhverja mánuði en
það þornar. Kjöt geymist alveg í 12 mánuði.
Almennt má þó segja að ekki sé ráðlegt að
geyma mat of lengi í frysti.
Þarf að hafa áhyggjur ef matvara er
útrunnin?
Já, það þarf að fylgjast með dagsetningum
á matvöru; hvenær er síðasti söludagur
og hvenær er síðasti neysludagur? Gera
greinarmun þar á og gæta þess að lesa vel
á umbúðir hve lengi þær geymast eftir að
þær hafa verið opnaðar. Þetta á t.d. við
þegar keyptur er ferskur ávaxtasafi.
Hvað má geyma opnar krukkur lengi
í ísskáp, svo sem rauðkál, taco­sósur,
sinnep o.þ.h.?
Ávaxtasafar geymast í 3-4 daga. Rauðrófur,
asíur, agúrkur og rauðkál í edikslegi í allt
að ár. Sósur, t.d. soja, sinnep og tómatsósur,
geymast vel í kæli eftir opnum. Taco-sósa
þó ekki lengur en mánuð.
Mjólkurvörur sem ekki hafa verið opnaðar
geymast alltaf 2 sólarhringa fram yfir
síðasta söludag og jafnvel mun lengur ef
kælir er góður og hitastig stöðugt. Ávallt
skal þó athuga mjólkurvörur fyrir notkun ef
þær eru komnar tvo eða fleiri sólarhringa
fram yfir síðasta söludag.
Ekki er ráðlegt að geyma saman ávexti og
grænmeti enda sér maður stundum tvö hólf
í ísskápum.
Geymsluþol mjólkurvara eftir opnun
umbúða:
Léttmjólk, undanrenna, nýmjólk, rjómi:
2-4 dagar
Súrmjólk, jógúrt, skyr: 5 dagar
G-mjólkurvörur (kakómjólk o.fl.): 4-5
dagar
Smjör, smjörlíki, tólg: sjá geymsluþols-
merkingu
Fastir ostar: 3-4 vikur; athugið að gott
er að frysta ostafganga og nota síðar í
matargerð.
Mjúkostar (Camembert, Brie o.fl.): 4-5
dagar eftir fullþroskun
Er fólk nógu duglegt að nýta af­
ganga?
Matarafganga má nýta á marga vegu,
t.d. borða þá kalda; nota kalt kjöt og fisk
sem próteingjafa í salat eða í matarmikla
samloku sem er gott nesti; nota kaldar
kartöflur í kartöflusalat eða aðra
kartöflurétti; frysta soðin hrísgrjón og pasta
og nota það síðan í heita rétti eins og súpur
eða pottrétti og ýmsa ofnrétti. Danska
smurbrauðið er, svo dæmi sé tekið, þróað út
frá því að Danir notuðu matarafganga sem
álegg á brauð sem síðan var hádegisverður
næsta dags. Salatafgang má gjarnan útfæra
sem góðan hádegisverðarrétt með kjöti og
fiski og góðri sósu.
Borgar sig að elda sjálfur?
Já, það er alltaf hagkvæmara að elda
sjálfur. Skoðaðu hvað kostar að kaupa
tilbúna pitsu og hamborgara og berðu
það saman við kostnaðinn við að kaupa
hráefnið og elda sjálfur. Það er samt
ávallt hin gullna regla. Kauptu aðeins það
hráefni sem þú veist að þú notar en ekki
kaupa vöru vegna þess að hún er ódýr.
Vertu viss um að þú kaupir vöru sem þér
finnst góð og þú ætlar að nota. Brauð eru
mjög dýr og það borgar sig að baka þau ef
þau eru borðuð en heimabökuð brauð eru
án allra aukefna sem lengja geymsluþol
og þess vegna er gott að skera þau niður
ný og frysta og taka síðan sneiðarnar
jafnóðum úr frosti. Brauðbakstur er mjög
gott verkefni til að vinna með börnum og
eiga sameiginlega stund í eldhúsinu. Gott
getur verið að útbúa matarmiklar súpur
úr því sem til er í ísskápnum og nota þá
grænmeti, pasta, hrísgrjón og kartöflur
sem til er í frosti eða hefur safnast upp í
ísskápnum og er farið að láta á sjá. Einnig
má nota slíkt í grænmetis- og pastarétti og
leyfa hugmyndafluginu að njóta sín. Margir
frægir réttir í matreiðslusögunni hafa orðið
til þannig.
Góð ráð hjá Leiðbeiningastöð
heimilanna
Ég bendi áhugasömum á þjónustu
Leiðbeiningastöðvar heimilanna og ýmis
góð húsráð sem birtast reglulega í tímaritinu
Húsfreyjan. Einnig get ég mælt með bókinni
Eldað í dagsins önn eftir Stefaníu Valdísi
Stefánsdóttur.
Leiðbeiningastöðin er opin sem hér segir:
kl. 10-14 mánudaga og þriðjudaga,
kl. 14-17 fimmtudaga og föstudaga.
Lokað er á miðvikudögum.
Sími: 552 1135
Netfang: leidbeiningar@kvenfelag.is.
Þurrkaður matur geymist lengi. Hér má sjá þurrkaða
banana, bláber og rabbarbara.
Marína Sigurgeirsdóttir kennir verðandi matreiðslumeisturum réttu handtökin.
Ráðdeild og fyrirhyggja
1 NEYTENDABLA‹I‹ 3. TBL. 2008