Ægir - 01.08.2002, Blaðsíða 42

42
F R Ó Ð L E I K U R O G S K E M M T U N
K R O S S G Á TA N
Skarkoli er hár og þunnur beinfiskur með allstóran haus. Á hægri hlið hans
sem snýr upp eru 4-7 beinhnúðar í röð. Kjaftur er mjög smár og skástæður
og í honum eru smáar en hvassar tennur. Í koki eru flatar tennur. Augun
eru allstór og er vinstra augað aftar en það hægra. Bakuggi er langur, nær
frá miðju vinstra auga aftur á spyrðustæði og raufaruggi er einnig langur.
Sporður er stór en eyr- og kviðuggar hins vegar meðalstórir. Kviðuggar eru
nokkuð framan við eyrugga. Hreistur er smátt og slétt og rákin er
greinileg og sveigir aðeins yfir eyruggum.
Litur skarkola fer eftir lit botnsins sem hann heldur sig á. Hann er oft
brúnleitur með þanggrænni slikju á dökku hliðinni. Þar eru áberandi
kringlóttir blettir sem geta verið rauðgulir, rauðbrúnir eða ljósrauðir á lit
og stundum með ljósum hring í kring. Vinstri hlið skarkolans sem snýr
niður er oftast hvít. Þó kemur fyrir að hægri hliðin snúi niður og er þá hvít
og sú vinstri dökk og snúi upp. Flekkóttir skarkolar hafa sést og jafnvel
alveg hvítir. Seiðin eru grádröfnótt á hægri hlið og á þau vantar rauðu
blettina.
Skarkoli getur orðið 95-100 cm langur. Algengastur er hann hér 30-50
cm. En lengsti Skarkoli sem mældur hefur verið við Ísland var 85 cm.
Heimkynni skarkola eru í Norðaustur-Atlantshafi, Barents- og
Hvítahafi suður með strönd Noregs inn í Skagerak, Kattegat og dönsku
sundin allt inn í Eystrasalt. Hann er í Norðursjó, við Bretlandseyjar, í
Biskajaflóa, suður með strönd Portúgals til Marokkó og inn í Miðjarðarhaf.
Hann sést einnig við Suðvestur-Grænland. Þá er hann við Færeyjar og allt í
kringum Ísland. Mest virðist þó af honum fyrir vestan- og sunnanverðu
landinu en minna fyrir norðaustan og austan land.
Skarkolinn er botn- og grunnfiskur sem heldur sig á sand- og leirbotni.
Hann syndir allt frá 10 metra dýpi niður á 200 metra og dýpra og einnig
flækist hann stundum upp í árósa og lón. Hann grefur sig stundum niður á
botninn þannig að upp úr standa aðeins augun. Á sumrin heldur hann sig
grynnra en á veturna fer hann á meira dýpi.
Fæða skarkolans er mjög breytileg aðallega þó hryggleysingjar eins og
skeldýr, smákrabbadýr og burstaormar en einnig ýmis konar smáfiskar eins
og sandsíli.
Hrygning fer fram á 50-100 metra dýpi sunnan- og suðvestanlands
aðallega í mars og í apríl. Fyrir Norðurlandi og Vestfjörðum fer einnig
einhver hrygning fram en þá seinna eða í maí til júní. Hrognafjöldi í
hrygnu er 50-500 þúsund eftir stærð hrygnunnar. Eggin eru sviflæg og
lirfurnar eru um 6 mm langar við klak. Eftir 1-2 mánuði þegar lirfurnar
eru um 10 mm langar, taka þær að breytast í flatfisk og synda með vinstri
hliðina niður. Um 12-14 mm löng hverfa seiðin svo til botnlífsins.
Talið er að skarkoli geti orðið allt að 50 ára gamall og hefur 40 ára
skarkoli verið aldursgreindur hér við land.
Mjög mikið er veitt af skarkola í Norðaustur-Atlantshafi og þá aðallega í
Norðursjó og eru Hollendingar, Danir og Englendingar helstu veiðiþjóðir.
Hér við land hefur aflinn verið um 10.000 - 12.000 tonn á undanförnum
árum. Mest hefur verið veitt í dragnót undan Suður- og Suðvesturlandi.
Skarkolinn er fluttur út ferskur til Bretlandseyja og Hollands eða frystur
heill eða í flökum og fluttur þannig til Bretlands, Þýskalands, Hollands,
Belgíu, Spánar og Bandaríkjanna.
Pleuronectes platessa
Skarkoli