Ægir - 01.03.2003, Blaðsíða 19

19
Æ G I S V I Ð TA L I Ð
Þótt Örn sé ekki nema rétt tæplega hálf fimmtug-
ur, á hann langan sjómannsferil að baki, eða síðan
hann var 15 ára. ,,Ég fór á sjóinn sem unglingur
heima á Breiðdalsvík þar sem ég ólst upp og veiði-
skapurinn var í fyrstu lína og net, en síðan fór ég á
humar og eftir það á togarann Hvalbak sem gerður
var út frá Breiðdalsvík,” segir Örn.
Þegar þarna var komið sögu virtist ljóst hvert
stefndi og að sjómennskan yrði ævistarfið. Leiðin lá í
Stýrimannaskólann árið 1978 og fjórum árum síðar
hafði hann ,,tekið bæði fiskimanninn, farmanninn og
skipherrann” eins og Örn orðar það, en réttindi til
skipstjórnar á varðskipum íslenska ríkisins kostuðu
hálfs vetrar nám til viðbótar hinu.
,,Rækjuhrunið” mikla
Eftir að náminu lauk var Örn stýrimaður og síðar
aflysingaskipstjóri á Hegranesi frá Sauðárkróki og
síðar í sömu störfum á Skutli frá Ísafirði en þar var
Örn skipstjóri í 3 ár og stundaði rækjuveiðar. Sá
veiðiskapur hefur síðan orðið hans sérgrein ef svo má
segja og frá því í nóvember árið 2000 hefur hann ver-
ið annar tveggja skipstjóra á Pétri Jónssyni og við
veiðar á Flæmska hattinum allan tímann.
Örn þekkir rækjuveiðar orðið geysilega vel eftir 12
ára vinnu við þær og hann segir að þegar hann kom
fyrst að þeim veiðum árið 1992 hafi ástand rækju-
stofnsins hér við land verið þokkalegt. ,,Eftir það lag-
aðist ástandið næstu árin, um miðjan síðasta áratug
var mjög mikið af rækju en síðan hríðversnaði
ástandið,” segir Örn.
- Hvað olli þessu hruni ef við köllum það því
nafni?
,,Ætli ein meginástæðan hafi ekki verið hálfrar
milljón tonna þorsktorfan sem var á Vestfjarðamiðum
og ekki mátti veiða neitt úr sem tekur að nefna.
Ástandið var þannig að menn gátu varla sett troll í
sjó án þess að sprengja og ef trollin héldu voru tugir
tonna í þeim eftir nokkurra mínútna hal.
Þegar þessi þorsktorfa fór svo af stað sópaði hún
rækjunni á undan sér austur í ,,Dauðadalinn” svokall-
aða norður af Eyjafjarðarál og þar veiddu menn það
sem eftir var. Ég held að það sé ekkert orðum aukið
að lýsa þessu svona, þótt fiskifræðingarnir vilji sjálf-
sagt ekki skrifa upp á þetta. Þeim var þó bent á hvað
var í gangi en þeir hlustuðu ekki á okkur og fóru á
sama tíma með rækjukvótann upp í 70 þúsund
tonn,” segir Örn.
Hann segir að menn hafi á þessum tíma ekkert
botnað í því hvernig fiskveiðistjórnunin var. ,,Það
mátti ekki bæta við einu einasta tonni í þorskkvót-
ann en bara gengið á rækjustofninn sem var á hraðri
niðurleið. Það sáu þó allir hvað var að gerast og menn
töluðu um það á þessum tíma að aldrei hefði verið
meiri þorskur í sjónum hér við land en þá.“
Gott ástand á ,,Flæmska”
Örn segir að upp úr þessu, eftir það tímabil sem
rækjustofninum var nær útrýmt, hafi menn farið að
nema ný lönd fyrir alvöru og Flæmski hatturinn hafi
orðið fyrir valinu. ,,Skipin flykktust þangað og þarna
munu hafa verið um 40 íslensk rækjuskip þegar flest
var og við unnum okkur inn góðan kvóta þarna. Það
má segja að sóknin hafi verið fullmikil meðan menn
voru að kynnast þessu, en síðan fór skipunum fækk-
andi og í dag eru ekki nema tvö íslensk skip sem
stunda þarna veiðar, Pétur Jónsson og Sunna. Kvóti
Íslands þarna er nú 13.800 tonn og ástand rækju-
stofnsins mjög gott, og talsvert betra en það hefur
verið í langan tíma,” segir Örn. Hann segist einnig
telja að útlitið með rækjuna á Íslandsmiðum sé gott,
og það kæmi sér ekki á óvart ef stofninn næði sama
toppi eftir 2-3 ár og hann var í um miðjan síðasta
áratug. ,,Það gætu því verið góð ár framundan hérna
á heimamiðum,” segir Örn.
Veðurfarið miklu verra
Veiðiskapurinn við rækjuveiðarnar er sá sami hvort
sem er á heimamiðum eða á Flæmska hattinum. Örn
segir þó einn verulegan mun á, og það sé veðurfarið.
,,Það er nánast ógjörningur að stunda veiðarnar á
Flæmska hattinum yfir háveturinn, á tímabilinu frá
desember og fram í febrúar og jafnvel fram í mars, og
það er ekki fyrir nema mjög stór og öflug skip eins
og Pétur Jónsson er að vera þarna við veiðar á þessum
árstíma. Í túr hjá okkur sem hófst í janúar s.l. sló
vindmælinum tvívegis yfir 40 metra á sekúndu sem
þýðir ekkert annað en fárviðri. Menn verða bara að
halda sjó ef hægt er, eða slá undan þegar ölduhæðin
er orðin það mikil að ekki er um neitt annað ræða.
Þarna fara menn ekki í var því veiðarnar eru stundað-
ar 250-300 mílur austur af Nýfundnalandi. Lægðirn-
ar á þessum slóðum fá geysilegt ,,fóður”, sjávarhiti
getur verið –1 ein gráða og síðan +9 gráður í 100
sjómílna fjarlægð þannig að þarna grafa lægðirnar sig
niður. Þarna eru miklu verri veður en á Íslandsmið-
um og þau geta staðið dögum saman. Þegar kemur
fram í apríl batnar veðurfarið mjög og helst yfirleitt
alveg prýðilegt fram í október eða lengur,” segir Örn.
Veiðiferðir á Flæmska hattinn standa yfirleitt í 5
vikur, og er aflanum landað í Bay Roberts á Ný-
fundnalandi. Áhafnaskipti eru eftir hverja ferð og
flýgur áhöfnin sem er að ljúka veiðiferð frá St.John´s
til Halifax, þaðan til Boston og loks til Keflavíkur,
og tekur þetta ferðalag frá því komið er í höfn og
þangað til mennirnir koma til Íslands um einn sólar-
hring. Þeir sem eru á leið til skips fljúga hinsvegar til
Boston og gista þar yfir nótt og komast síðan til
skips daginn eftir. Þetta er því nokkuð löng og tíma-
frek leið, að komast úr og í vinnu.
„Í túr hjá okkur sem
hófst í janúar s.l. sló
vindmælinum tvívegis
yfir 40 metra á
sekúndu sem þýðir
ekkert annað en
fárviðri,“ segir Örn
um veiðarnar á
Flæmska hattinum.