Ægir - 01.11.2003, Blaðsíða 25

25
Landvinnsla í Grímsey byggir
á smábátaútgerð
„Okkar hugsun byrjar úti á mörkuðunum og til að tryggja að
vinnslan standi undir væntingum kaupenda þarf öruggt útgerð-
arform fyrir hráefnisöflunina sem aftur hefur að baki sér stöðugt
fiskveiðistjórnunarumhverfi. Þetta er einkenni á stærstum hluta
Norðurlands hvað landvinnsluna varðar, en eina dæmið um stað
þar sem útgerð smábáta ber uppi stærstan hluta landvinnslu er
Grímsey. Margir smábátar af Norðurlandi sækja á önnur mið og
leggja upp afla á öðrum landsvæðum.”
Eigum eftir að sjá fækkun rækjuverksmiðja
„Fyrir þrettán árum höfðum við 37 rækjuvinnslur í landinu og
eðlilega voru þær flestar mjög smáar í sniðum. Rækjuiðnaður-
inn er sú grein sem gengið hefur í gegnum hvað harðastar gæða-
kröfur, enda afurðirnar soðin neytendavara tilbúin á matborðið.
Þær kröfur hafa vafalítið átt sinn þátt í þeirri hagræðingu sem
varð en engu að síður sést að fækkun verksmiðja hefur ekki náð í
sama mæli til Norðurlands og annarra landsvæða. Nú eru verk-
smiðjurnar orðnar 17 talsins og þar af eru rækjuvinnslur á
Norðurlandi 8 talsins. Þeim hefur aðeins fækkað um fjórar á
þrettán ára tímabili. Hér höfum við þó þær þrjár verksmiðjur
landsins sem framleiða mesta magnið, þ.e. verksmiðjur Þormóðs
ramma – Sæbergs á Siglufirði og Strýtu Akureyri með rösklega
4000 tonna ársframleiðslu hvor um sig og verksmiðju Fiskiðju-
samlags Húsavíkur með um 3000 tonna ársframleiðslu. Spyrja
má hvers vegna fækkun verksmiðjanna hafi ekki orðið eins mik-
il á Norðurlandi og annars staðar og hluti af skýringunni er
vafalítið sá að í mjög harðri baráttu á alþjóðamarkaði lifa þeir
ekki af sem ekki hafa að baki sér fjárhagslega sterk fyrirtæki
sem á sama tíma geta staðist gæðakröfur í framleiðslunni. Engu
að síður er það mín skoðun að við eigum eftir að sjá fækkun
rækjuverksmiðja á Norðurlandi í framtíðinni enda óumdeilt að
stærri verksmiðjurnar eru hæfari rekstrareiningar en hinar
smærri.
Nýsköpun til sjós
Þorsteinn Már segir að áætlað sé að störf í sjávarútvegi séu um
11.700 á landinu öllu og þar af séu um 2.500 á Norðurlandi.
„Meira en helmingur þess fjölda er landvinnslufólk en við sjáum
tækniþróun bæði á sjó og landi leysa mannshöndina af hólmi.
En gleymum því ekki að á mörgum stöðum snýst vandinn ekki
síður um það að fólk fæst ekki til veiða eða vinnslu á fiski og
það atriði knýr að nokkru á um tækniþróun til að við fáum stað-
ist alþjóðlegu samkeppni.
Hér skal nefnt dæmi um fjölveiðiskipið Vilhelm Þorsteinsson
sem verið hefur í rekstri hjá Samherja í um þrjú ár. Skipið er
dæmi um nýsköpun í útgerð, sókn á fjarlæg mið og verkefni
sem miðar að aukinni verðmætasköpun úr aflanum. Ef við horf-
um til ársins 2002 námu laun og launatengd gjöld áhafnar
skipsins 497 milljónum króna. Ef við berum þetta saman við
Norðurál á Grundartanga þá eru launagreiðslur vegna útgerðar
Vilhelms hærri en til þeirra 126 starfsmanna Norðuráls sem
bjuggu á Akranesi það ár. Með öðrum orðum er Vilhelm að
skapa meiri tekjur til Eyjafjarðarsvæðisins en Norðurál er að
skila til Akraness.
Athyglisvert er í þessu sambandi að meira en 60% af úthalds-
tíma skipsins á árinu 2002 var utan lögsögu Íslands. Eðlilegt er
að spyrja hvort þessi nýsköpun hafi notið verðugrar athygli og
sannmælis. Að mínu mati er ekki svo heldur hefur verið agnúast
út í útgerð skipsins og því jafnvel haldið fram að Vilhelm sé sér-
hannað skip til að henda afla. Til að mynda var upplýst á opnum
fundi Hafrannsóknastofnunar hér á Akureyri að þorskur í Eyja-
firði hefði verið fullur af síldarflökum eftir að Vilhelm sigldi út
fjörðinn. Á þessum sama tíma var engin vinnsla í gangi um
borð, hvorki á inn- eða útleið. Þetta sýnir málefnafátæktina í
umræðunni.
Í ljósi þessarar umræðu um skipið hef ég ákveðið að láta gera
sjónvarpsmynd um útgerð skipsins sem ég vonast til að fáist
sýnd á sjónvarpsstöðvunum, enda tel ég almenning eiga fullan
rétt á að vita staðreyndir um þessa útgerð.”
Leiðigjörn úrtöluumræða
„Ég tel að norðlenskur sjávarútvegur hafi staðið sig frábærlega
vel og árangurinn má fyrst og fremst þakka góðu starfsfólki,
tengingu veiða og vinnslu og stöðugleika í hráefnisöflun. Samt
sem áður er hart sótt að því fólki sem við sjávarútveginn starfar
og eigendur fyrirtækjanna í greininni eru sakaðir um að arðræna
þjóðina og fleiri slíkar fullyrðingar mætti nefna. Það er þreyt-
andi fyrir starfsfólk í sjávarútvegi að sitja undir þessari sífelldu
úrtöluumræðu og hún bætir ekki samkeppnishæfni okkar
gagnvart erlendum aðilum. Við höfum dæmi um breytingar í
sjávarútvegi í Noregi sem miða að því að nálgast árangur okkar
Íslendinga. Þetta segir okkur hvernig aðrir líta á íslenska fisk-
veiðistjórnarkerfið og árangur Íslendinga á sjávarútvegssviðinu.
Við erum norsku sjávarútvegsþjóðinni fyrirmynd, sem og Evr-
ópusambandinu, Alaska og fleiri sjávarútvegsþjóðum. Það er
engin tilviljun,” segir Þorsteinn Már Baldvinsson.
Þorsteinn Már Baldvinsson: Ef við horfum til ársins 2002 námu laun og
launatengd gjöld áhafnar Vilhelms Þorsteinssonar 497 milljónum króna. Ef
við berum þetta saman við Norðurál á Grundartanga þá eru launagreiðslur
vegna útgerðar Vilhelms hærri en til þeirra 126 starfsmanna Norðuráls sem
bjuggu á Akranesi það ár.
B L A Ð AU K I U M S J Á VA R Ú T V E G Á N O R Ð U R L A N D I