Ægir - 01.06.2003, Blaðsíða 11
11
S E LV E I Ð I
um 1.350 dýr og stofnstærð því
áætluð um 5.500 dýr. Þetta eru
nokkru færri selir en samkvæmt
talningu árið 1998, en stærstur
varð stofninn um 12 - 13 þúsund
dýr.
Selveiðar fyrst og fremst
vegna skinnanna
Selveiðar hafa fyrst og fremst ver-
ið bundnar við kópa og þá aðal-
lega vegna skinnanna. Um tíma
lögðust selveiðar við Ísland því
sem næst af vegna áróðurs sk.
umhverfisverndarsinna, en þær
hafa verið að ná sér aftur á strik.
Kóparnir eru veiddir nokkurra
vikna gamlir, þegar mjólkur-
skeiði urtunnar er lokið og hún
fer að venja undan. Fullorðnir
landselir eru ekki veiddir, en eitt-
hvað af fullorðnum útsel. Vor-
kópaskinnin eru sútuð í pels eða
seld spýtt til útlanda, en haust-
kópaskinnin eru sútuð í leður.
Selveiðar við Ísland eru fyrst og
fremst við Húnaflóa og Breiða-
fjörð. „Það væri unnt að stunda
þessar veiðar um allt land, en því
miður er lítið veitt við Suður- og
Austurland,“ segir Árni Snæ-
björnsson.
Á síðasta ári veiddust 725 selir
við Ísland, samanborið við 1.062
seli árið 2001. Haustkópaveiðar
stóðu nánast í stað en vorkópa-
veiðar drógust verulega saman.
Úrvals matur
Árni segir að menn hafi verið að
þreifa fyrir sér með útflutning á
selkjöti, sem þykir hinn mesti
herramanns matur. Hér innan-
lands eru selkjöts neytt í litlum
mæli, en ástæða væri til þess að
auka neysluna, því hér er um að
ræða afar gott kjöt, að sögn þeirra
sem hafa prófað kjötið. „Selspik
hefur verið annað slagið á
boðstólum í fiskbúðum og súrs-
aðir hreifar hafa verið vinsælir á
þorrablótum. Stundum hefur ver-
ið hægt að fá selkjöt í verslunum
og einstaka maður hefur verið að
bjóða þetta kjöt í tengslum við
ferðaþjónustu,“ segir Árni.
Rannsóknir á selkjöti
Í athyglisverðri rannsókn sem sér-
fræðingar hjá MATRA, sem er
samstarfsvettvangur RALA og
Iðntæknistofnunar, unnu að sl.
vetur var sjónum beint að selkjöti
og hvernig geymslu þess væri
best háttað.
Til rannsóknarinnar voru
fengnir fimm landselskópar frá
Benedikt Jóhannssyni á Krossa-
nesi á Vatnsnesi. Kóparnir, sem
voru veiddir í net í júní á síðasta
ári og blóðgaðir lifandi, voru
látnir hanga á kjötkrókum líkt og
við sauðfjárslátrun á meðan spikið
var skorið af þeim. Skilið var eftir
þunnt lag af fitu á þeim vöðvum
sem valdir voru. Í geymsluþols-
prófun og við skynmat voru tekn-
ir vöðvar úr handarstykki (fram-
hreifar) og hryggvöðvi aftur að
mjaðmabeini, en þessir vöðvar eru
mýksta kjötið af selnum. Kjötinu
var pakkað í lofttæmdar umbúðir
og fryst við -21 til -22°C. Kjötið
var ýmist látið vera í frosti í 11/2,
3 og 6 mánuði. Skynmat var
framkvæmt þannig að 7-8 dóm-
arar voru látnir bragða á kjötinu
og segja til um bragðgæði þess,
með tilliti til þráabragðs.
Í niðurstöðum rannsóknarinnar
kemur fram að mönnum hafi
komið á óvart hversu gott selkjöt-
ið reyndist vera og mjúkt undir
tönn, sérstaklega hryggvöðvinn.
Ekkert þránunarbragð fannst af
kjötinu, hvort sem það hafði verið
hálfan annan, þrjá eða sex mánuði
í frosti. Sérfræðingarnir á Keldna-
holti segja í niðurstöðum rann-
sóknar sinnar að mikilvægt sé að
hreinsa vel sýnilega fitu af sel-
kjötinu áður en það er matreitt,
til að hindra þránunarbragð af
kjötinu. Ljóst sé að selkjöt geym-
ist í að minnsta kosti sex mánuði,
ef ekki lengur, í frosti, pakkað í
loftþéttar umbúðir og settar í
svartan poka til að hindra áhrif
þránunar vegna ljóss.
Tenging við ferðaþjónustuna
Í fréttabréfi Samtaka selabænda
til félagsmanna sinna sl. vor var
minnt á að auk hefðbundinna
nytja af sel, væri rétt að líta til
annarra átta. „Við eigum að nýta
okkur þá möguleika sem að í sel-
og selveiðum felast og tengja það
ferðaþjónustunni,“ segir í frétta-
bréfinu. „Þar er átt við bæði sela-
skoðun, fræðslu um seli og ekki
síst við nýtingu afurðanna,
þ.e.a.s. kjöt, spik, hreifa eða svið
til matar á ferðamannastöðum.
Einnig að nota skinnin í muni og
gripi eða selja þau í heilu lagi til
ferðamanna. Að einhverju leyti á
þessi nýting sér þegar stað, en
þennan þátt þarf að efla. Selveiðar
eru árlega kynntar ýmsum aðilum
í ferðaþjónustu, bæði á fundum
og í einkaheimsóknum, ásamt
kennslu um hlunnindi við ferða-
málabraut Hólaskóla og Leið-
sögumannaskóla Íslands. Sú um-
fjöllun fær góðar undirtektir,
enda vekur selurinn í öllum
myndum athygli erlendra ferða-
manna. Þessar áherslur falla vel að
hefðbundnum nytjum. Veiðar og
selaskoðun eru t.d. síður en svo
andstæður, það þekkja selabænd-
ur mætavel.“
Hér er verið að spýta selskinn.
Mynd: Árni Snæbjörnsson.
Jón heitinn Benediktsson í Höfnum á Skaga að flá landselskóp.
Jón var hlunnindabóndi í Höfnum í sex áratugi, auk þess að
stunda hefðbundinn búskap í þrjátíu ár. Mynd: Árni Snæbjörnsson.
Hér má sjá vorkópa (landsel) á Kol-
beinsá. Myndin var tekin í júnílok árið
2001. Mynd: Árni Snæbjörnsson.