Ægir - 01.06.2003, Blaðsíða 27

27
S A F N A M Á L
Á Siglufirði og miklu víðar var hér á árum áður talað um
síldarbrakka, en ekki -bragga. Nafnorðið „brakki“ er tek-
ið beint úr norsku og var yfirfært í íslensku í tengslum
við síldarútveg Norðmanna við Ísland. Þannig varð til
nafnið Róaldsbrakki - þar sem ein af sýningum Síld-
arminjasafnsins er til húsa. Í Orðabók Menningarsjóðs er
getið um „brakka“ og vísað til þess að það sé annað heiti
yfir „bragga“.
„Ég vandist því að talað væri um síldarbragga, en síðan
þegar við fórum að kafa ofan í söguna kom í ljós að hér
talaði gamla fólkið alltaf um síldarbrakka,“ segir Örlygur
Kristfinnsson. „Norðmenn komu með þetta orð eins og
mörg önnur sem Íslendingar tóku svo upp og notuðu yfir
ýmsa hluti tengda síldarútveginum. Norðmennirnir töl-
uðu um að reisa „sildebrakke“, sem þýðir í raun „bráða-
birgðahús“. Reyndar voru sum þessara húsa mjög vönduð
og Róaldsbrakki er dæmi um það, en húsið var nefnt eftir
eigendum þess, sem voru af Róaldsættinni í Álasundi í
Noregi. Eldri Siglfirðingar tala enn þann dag í dag um
síldarbrakka og hafa aldrei kallað þessi hús bragga.
Braggarnir komu hins vegar af fullum þunga inn í ís-
lenskt mál þegar breska herliðið og síðar það bandaríska
fór að reisa slík hús út um allt land.“
Róaldsbrakki er reisulegt og glæsilegt hús á Siglufirði. Húsið var orðið hálf-
gerð hryggðarmynd, en tók stakkaskiptum þegar ráðist var í að gera það upp.
Mynd: Síldarminjasafnið á Siglufirði.
Brakki en ekki braggi
að ljúka því verki. „Ég hef varast að hugsa lengra, en
vissulega gætum við haldið áfram og tekið fyrir þann
hluta síldariðnaðarins sem við getum kallað úr-
vinnslu eða lagmeti. Við eigum mikinn efnivið í þá
sögu og sömuleiðis eigum við gríðarmikið efni um
frystiiðnaðinn, í raun eigum við í fórum okkar frysti-
húsið með öllu sem því tilheyrir.
En við einbeitum okkur núna að því að ljúka við
bræðsluþáttinn og síðan bátana og síldveiðarnar og
það væri óráð að hugsa lengra að svo stöddu.“
Íslendingar bróðurpartur safngesta
„Það eru fyrst og fremst Íslendingar sem heimsækja
Síldarminjasafnið,“ segir Örlygur, „og nú þegar hefur
býsna stór hluti þjóðarinnar komið hingað. Frá árinu
1994 eru safngestir á sjötta tug þúsunda, þar af gæti
ég trúað að um 80% gesta séu Íslendingar.“
Í kjölfar heimsókna Íslendinga á safnið eru þess
mörg dæmi að fólk sendi því ýmsa persónulega muni
sem það á í fórum sínum frá þessum árum. Að von-
um hafa fjölmargir safngestir verið í síld á Sigló og
minningarnar eru því sterklega tengdar þessum upp-
gangsárum í bænum. Og þegar gengið er inn í safnið
blasa við allir þessir hlutir sem tengdust síldarsölt-
unni á einn eða annan hátt; vistarverurnar í síldar-
brökkunum, hnífarnir, svunturnar, tunnurnar og
jafnvel lyktin er á sínum stað. Síldarminjasafnið
„þrælvirkar“, eins og oft er sagt, og einhvern veginn
er ekki hægt annað en að láta hugann reika til þess-
ara ára og ímynda sér hvernig þessi stóriðnaður setti
mark sitt á Siglufjörð og marga aðra staði við sjávar-
síðuna á Íslandi á síðustu öld. Síldin var stóriðja, sem
kom og fór aftur. Og jafnvel þótt norsk-íslenska síld-
in sé aftur komin inn í íslenska lögsögu eftir öll þessi
ár, þá verður síldarævintýrið ekki endurtekið. Nú eru
breyttir tímar og allt önnur tækni en var í þá daga. Hér er búið að setja upp skrifstofu eins og hún var á síldarárunum.