Ægir - 01.07.2003, Blaðsíða 10

10
V I TA M Á L
„Það er ljóst að vitar eru hluti
af svokallaðri strandmenningu
Íslendinga og í þeim eru því
fólgin mikil menningarverð-
mæti. Því miður er hins vegar
ekki til nein mörkuð stefna af
hálfu sveitarfélaga né ríkisins
um hvað eigi að gera við þessi
menningarverðmæti,“ segir
Sigurbjörg Árnadóttir á Akur-
eyri, sem á vordögum var kjör-
in fyrsti formaður Íslenska
vitafélagsins, sem eins og nafn-
ið gefur til kynna hefur félagið
á sinni könnu allt er lýtur að ís-
lenskum vitum.
Sigurbjörg segir að hið nýja fé-
lag sé rétt að komast af stað með
sína starfsemi. Hún segist hæst-
ánægð með þann áhuga sem fólk
hafi þegar sýnt málefninu, en um
sjötíu manns skráðu sig sem
stofnfélaga á stofnfundi í maí sl.
Auk áhugafólks um íslenska vita
gerðust fulltrúar hinna ýmsu
stofnana stofnfélagar, t.d. frá
Húsafriðunarnefnd, Þjóðminja-
safni, Siglingastofnun og byggða-
söfnum um allt land.
Menningarverðmæti
Nú eru 104 svokallaðir ljósavitar
við strendur landsins. Vitarnir eru
nær undantekningalaust sjálfvirk-
ir og því er af sem áður var að
með þeim hefðu umsjón sérstakir
vitaverðir. Í raun er aðeins einn
vitavörður enn við störf - Óskar
vitavörður í Stórhöfða í Vest-
manneyjum.
Vitar við Ísland eru margir
hverjir byggingarsöguleg lista-
verk, en þeim þætti hefur e.t.v.
lítill gaumur verið gefinn til
þessa. Þetta kemur þó mjög skýrt
fram í bókinni Vitar á Íslandi,
sem Siglingastofnun gaf út fyrir
síðustu jól.
Sigurbjörg segir að í nágranna-
löndunum séu starfandi sambæri-
leg félög við Íslenska vitafélagið
og þar sé eins og hér ákveðin
vakning í gangi í þessu sam-
bandi. Norrænir áhugamenn um
vita báru saman bækur sínar á
ráðstefnu sem var haldin í Noregi
sl. vor og þar kom margt athygl-
isvert fram.
Vekja áhuga ferðamanna
„Draumurinn er að komið verði
upp safni um íslenska vita þar
sem verði aðgengilegar upplýs-
ingar um þennan þátt í strand-
menningu Íslendinga. Ég sé fyrir
mér að á slíku safni, sem best
væri fyrir komið í tengslum við
einhvern vita, yrði sett upp sögu-
sýning með textaupplýsingum og
ýmsum munum sem tengjast vit-
um. Það er enginn vafi í mínum
huga að vitar hafa mikið aðdrátt-
arafl á ferðafólk og þeim má finna
nýtt hlutverk. Þess eru reyndar
dæmi, t.d. í Galtarvita fyrir vest-
an,“ segir Sigurbjörg Árnadóttir.
Friðaðir vitar verði færðir til
upprunalegs horfs
Með bókinni Vitar á Íslandi, sem
Siglingastofnun gaf út á síðasta
ári, má örugglega segja að hafi
orðið töluverð vakning varðandi
vita á Íslandi, varðandi til dæmis
menningarsögulegt gildi þeirra,
varðveislu og fl. Efni bókarinnar
unnu þeir Guðmundur Bernódus-
son, rafvirki á Siglingastofnun,
Guðmundur L. Hafsteinsson,
arkitekt, og Kristján Sveinsson,
sagnfræðingur.
Í framhaldi af útkomu bókar-
innar óskaði Magnús Skúlason,
arkitekt og framkvæmdastjóri
Húsafriðunarnefndar ríkisins, eft-
ir því að Guðmundur L. Haf-
steinsson tæki saman ítarlega
greinargerð fyrir nefndina um
vitamannvirkin, byggingalist
þeirra og sérkenni. Jafnframt var
óskað eftir því að Guðmundur
gerði tillögu til Húsafriðunar-
nefndar um hvaða vita á Íslandi
bæri að friða. Skýrsla Guðmundar
og tillögur liggja nú fyrir og
leggur hann til að 21 viti á Ís-
landi verði friðaður. Þessir vitar
eru allir í notkun nema Garð-
skagaviti, sem var tekinn úr
notkun árið 1944. Þrír vitanna
eru í eigu sveitarfélaga; Súgandis-
eyjarviti, Kolbeinstangaviti og
ljósbúnaður í innsiglingavitanum
í Sjómannaskólanum, en bygg-
ingin er í eigu ríkisins.
Átta af þessum vitum eru á
Vesturlandi, þrír á Vestfjörðum,
fimm á Norðurlandi, tveir á
Austurlandi og þrír á Suðurlandi.
Við þetta bætist að Þjóðminjasafn
Íslands tekur Dalatangavita, elsta
vita landsins, sem er frá árinu
Lögð til friðun
á 21 vita
Sigurbjörg Árnadóttir, formaður Íslenska vitafélagsins.
Knarrarósviti var byggður á ár-
unum 1938 og 1939. Hönnuður
var Axel Sveinsson, verkfræð-
ingur.
Æðarsteinsviti, sem er innan
við Djúpavog, var byggður árið
1922. Vitinn var hannaður af
Thorvald Krabbe og Guðmundi
J. Hlíðdal, verkfræðingi.
Hríseyjarviti var byggður árið
1920, hannaður af Thorvald
Krabbe og Guðmundi J. Hlíðdal,
verkfræðingi.