Ægir - 01.07.2003, Blaðsíða 12

12
V I TA M Á L
1895, inn í húsasafn sitt og af
þeim sökum gerir Guðmundur
ekki tillögu um að friða hann sér-
staklega.
Lagt er til að friðaðir vitar verði
færðir til upprunalegs horfs hvað
varðar útlit og innra fyrirkomu-
lag, t.d. litaval, yfirborðsmeð-
höndlun, glugga, hurðir, stiga og
handrið og leitast verði við að
varðveita ljósbúnað þeirra.
En vitarnir sem Guðmundur L.
Hafsteinsson leggur til í skýrslu
sinni til Húsafriðunarnefndar að
verði friðaðir eru:
Tímabilið 1878-1906
Á þessu tímabili voru allir vitar
hér á landi byggðir eftir teikning-
um dönsku vitamálastofnunar-
innar. Bygging Reykjanesvita
markar upphaf tímabilsins, en því
lýkur með byggingu Stórhöfða-
vita.
Garðskagaviti 1897
Súgandiseyjarviti 1897/1948
Tímabilið 1907-1937
Upphaf þessa tímabils miðast við
það að Thorvald Krabbe, lands-
verkfræðingi, var falin umsjón
með byggingu Reykjanesvita árið
1907 og í framhaldinu varð hann
ráðgjafi landsstjórnarinnar í vita-
málum og var síðan skipaður um-
sjónarmaður landsvitanna 1. jan-
úar 1910. Lok tímabilsins miðast
við starfslok Krabbe árið 1937 og
þær miklu breytingar sem urðu
við ráðningu Axels Sveinssonar,
verkfræðings. Á þessu tímabili
voru nær eingöngu byggðir vitar
eftir teikningum verkfræðing-
anna Thorvalds Krabbe, Guð-
mundar J. Hlíðdals og Benedikts
Jónassonar.
Reykjanesviti 1907-8
Skaftárósviti 1911/1953
Hvaleyrarviti 1913/1948
Hríseyjarviti 1920
Arnarnesviti 1921
Æðarsteinsviti 1922
Dyrhólaeyjarviti 1927
Tjörnesviti 1929
Raufarhafnarviti 1931
Sauðanesviti nyrðri 1933-1934
Tímabilið 1938-1957
Á þessu tímabili voru margir vit-
ar byggðir út um allt land og má
segja að lokið hafi verið við upp-
byggingu vitakerfisins. Því sem
næst allir vitar á þessu tímabili
voru byggðir eftir teikningum
Axels Sveinssonar, verkfræðings.
Fyrsti vitinn sem hann teiknaði
var reistur árið 1938 en þeir síð-
ustu árið 1957 á dánarári hans.
Allir voru vitarnir á þessu tíma-
bili steinsteyptir og er bygging-
argerð þeirra gjarnan skipt upp í
þrjár megin flokka; fúnkisturna,
brúarvita og sívala turna.
Knarrarósviti 1938-1939
Arnarstapaviti 1941
Kolbeinsstangaviti 1942
Sjómannaskólinn 1942-44
Garðskagaviti 1944
Æðeyjarviti 1944
Malarrifsviti 1946
Bjargtangaviti 1948
Tímabilið 1958-1192
Á þessu tímabili voru vitar
byggðir úr steinsteypu og trefja-
plasti. Tímabilið einkenndist af
byggingu smávita til að þétta
vitakerfið og nýbyggingum í stað
eldri vita. Trefjaplastið var notað í
ljóshús og innflutt trefjaplastljós-
hús voru notuð í auknum mæli,
ekki aðeins á vita heldur einnig
sem vitamannvirki.
Rauðanúpsviti 1958
Húsafriðunarnefnd gerir til-
lögu til menntamálaráðherra
Magnús Skúlason, framkvæmda-
stjóri Húsafriðunarnefndar, er
ánægður með skýrslu Guðmundar
og segir að hér sé um mjög at-
hyglisvert mál að ræða. Enginn
viti hafi til þessa verið friðaður á
Íslandi og í raun hafi þessum
mannvirkjum verið sáralítill
gaumur gefinn. Hann segist bú-
inn að ræða við Siglingastofnun
um málið og það sé til skoðunar
þar. Í ljósi álits hennar muni
Húsafriðunarnefnd taka það síðan
fyrir og gera sína tillögu til
menntamálaráðherra um friðun á
vitum. Hann segist á þessari
stundu ekki geta tjáð sig um
hvað nefndin muni gera tillögu
um friðun á mörgum vitum, það
komi ekki í ljós fyrr en nefndin
hafi tekið málið til formlegrar
umfjöllunar. Það er síðan í valdi
menntamálaráðherra að gefa út
reglugerð um friðun mannvirkja
og því má ætla að þetta ferli
muni taka nokkra mánuði.
Súgandiseyjarviti er í umsjón Stykkis-
hólmshafnar. Árið 1948 var ljóshúsi af
Gróttuvita, sem var byggður árið 1897
og rifinn 1947, komið fyrir á stein-
steyptri plötu í Súgandisey við Stykkis-
hólm.
Myndir af vitum:
Guðmundur Bernód-
usson/Siglingastofn-
un Íslands - Úr bók-
inni Vitar á Íslandi.
Æðeyjarviti var byggður árið 1944 og tekinn í notkun fimm árum síðar. Hönnuður var
Axel Sveinsson, verkfræðingur.
Æðarsteinsviti, sem er innan
við Djúpavog, var byggður árið
1922. Vitinn var hannaður af
Thorvald Krabbe og Guðmundi
J. Hlíðdal, verkfræðingi.