Ægir - 01.07.2003, Blaðsíða 30

30
S K I PA S M Í Ð A R
Skipaiðnaði má skipta í tvo
hluta: viðgerðir og viðhald
annars vegar og nýsmíði hins
vegar. Til skamms tíma hefur
viðgerðarþátturinn verið all-
stöðugur og skipa- og vél-
smiðjur getað að mestu róið á
vísan í þeim efnum. Með mik-
illi fækkun fiskiskipa hér á
landi hefur orðið breyting á og
verkefnum fækkað svo um
munar. Nýsmíðin var einnig
orðin næsta lítil en nú bregður
svo við að þar virðist vera að
finna vaxtabroddinn í íslensk-
um skipaiðnaði. Ástæðan er
fyrst og fremst sú að nú er
óheimilt að greiða niður skipa-
smíðar á EES-svæðinu en
einnig hitt að markaðsvinna í
nágrannalöndunum er að bera
árangur.
Samkeppnisstöðu skipaiðnaðar-
ins hefur borið talsvert á góma -
ekki síst þegar fór að halla undan
fæti síðari hluta 8. áratugar síð-
ustu aldar. Þá heyrðust jafnvel
hæðnisraddir um að við værum
ekki endilega bestir í heimi á
þessu sviði enda þótt við ættum
fallegustu konurnar, besta vatnið
og bændur þessa lands bæru af
öðrum bændum á Jarðarkringl-
unni. Þannig var reynt að gera
lítið úr þeim árangri sem sannar-
lega hafði náðst í íslenskum
skipaiðnaði sem endurspeglast í
fjölda skipa sem hér voru smíðuð
og endurnýjuð og hafa reynst af-
bragðsvel.
Þrátt fyrir þessar hremmingar
voru, sem betur fer, margir sem
höfðu tröllatrú á íslenskum skipa-
iðnaði og töldu einsýnt að unnið
yrði að því að tryggja honum
sambærilegan grundvöll og er-
lendum keppinautum. Reynslan
hefði sýnt að hér væri góð aðstaða
til að smíða og gera við skip, tæki
og tæknikunnátta fyllilega sam-
bærileg við það sem gerist með
öðrum þjóðum og verkþekking
ágæt. Það væri því vont fyrir
þjóðarhag að kasta slíkum verð-
mætum fyrir róða.
Niðurgreiðslur afnumdar
Ríkisstyrkir til skipasmíða innan
ESB náðu hámarki 1988 og 1989
og einstöku ríkjum var heimilt að
stunda niðurgreiðslur allt að 28%
af smíðaverði þegar verst lét.
Þessar heimildir voru síðan lækk-
aðar og að lokum aflagðar í árslok
2000 innan ESB og þá um leið á
EES-svæðinu. Þó var leyfð aðlög-
un að þessu banni með því að
hægt var að fá styrki greidda út
allt til loka árs 2003. Þetta fyrir-
komulag leiddi til þess að síðustu
mánuði ársins 2000 voru gerðir
fjölmargir smíðasamningar á
meginlandinu sem urðu til þess
að smíðaverkefni hlóðust upp
víða á EES-svæðinu. Því var það
að skipasmíðastöðvar, t.d. í Nor-
egi, gátu ekki sinnt færeyskum
útgerðarmönnum um endurnýjun
báta þeirra. Við það opnuðust
möguleikar fyrir íslenskar stöðvar
að komast inn á markaðinn. Þann
möguleika nýttu þær sér ágæt-
lega og verður vikið betur að því
síðar.
Ekki sopið kálið...
Enda þótt niðurgreiðslur séu nú
að syngja sitt síðasta meðal
keppinauta okkar þá vantar enn
talsvert á að fullum jöfnuði sé
náð. Þegar niðurgreiðslurnar voru
leyfðar má segja að samkeppnis-
staðan hafi hvort eð er verið von-
laus og allt tal um að leiðrétta
annað sem út af bar algjört auka-
atriði og skipti litlu máli í raun.
Með banninu við ríkisstyrkjum
varð meiri nauðsyn á að skilgreina
annan mismun á samkeppnisstöð-
unni og spúla þannig dekkið al-
veg og gera klárt svo að hægt
væri að vinna þar við eðlilegar að-
stæður.
Úttekt og tillögur
Ríkisstjórnin samþykkti tillögu
iðnaðarráðherra um að taka saman
höndum við Samtök iðnaðarins
og Málm (samtök fyrirtækja í
málm- og skipaiðnaði) og afla
upplýsinga um starfsaðferðir,
starfsumhverfi og markaðsstöðu
helstu samkeppnislanda Íslands á
EES-svæðinu. Jafnframt skyldi
Vatnaskil í íslenskum
skipaiðnaði
Fyrir ári kom út
skýrslan „Samkeppn-
isstaða skipaiðnað-
ar“. Ingólfur Sverris-
son segir að í sam-
vinnu við ríkisvaldið
sé unnið að því að
hrinda tillögum sem
þar er að finna í
framkvæmd.
Ingólfur Sverrisson,
deildarstjóri hjá Sam-
tökum iðnaðarins,
skrifar