Ægir - 01.07.2003, Blaðsíða 38

38
AU S T U R L A N D
Hann segir það árvisst að af-
komendur frönsku sjómannanna
komi og vitji leiða forfeðra sinna í
grafreitnum á Fáskrúðsfirði.
Skemmst er að minnast skútu-
siglingamannsins franska sem
kom hingað snemma í sumar og
fann leiði afa síns. Allt til þessa
dags hafði fjölskyldan talið mikl-
ar líkur á að þessi franski sjómað-
ur hafi drukknað. Albert segir að
það hafi því verið afar tilfinninga-
þrungin stund þegar Frakkinn af
hreinni tilviljun fann leiði afa síns
á Fáskrúðsfirði.
Fjórða sumarið
„Þetta er fjórða sumarið sem safn-
ið er opið,“ segir Albert.. „Safnið
hefur fengið mikla athygli og að-
sóknin að því hefur verið mun
meiri en ég bjóst við. Frakkarnir
eru mun tíðari gestir hér en ég
hafði látið mér detta í hug. Ég
hef reynt að kynna safnið í Frakk-
landi og þetta hefur því spurst út.
Frakkar eru afar þakklátir Íslend-
ingum fyrir þá hjálp sem þeir
veittu frönsku sjómönnunum á
sínum tíma. Aðbúnaðurinn um
borð í skútunum var ekki upp á
marga fiska og áður en sjúkrahús-
skipin komu fengu veikir sjó-
menn oft að koma í land og gista
hjá fjölskyldum,“ segir Albert.
Hann segir ekki alveg vitað af
hverju frönsku sjómennirnir tóku
svo miklu ástfóstri við Fáskrúðs-
fjörð. „Þó er talið að þeir hafi
fengið mjög góða þjónustu hér á
Fáskrúðsfirði og annað hitt að
skipalægi er mjög gott á firðin-
um,“ segir Albert.
Merkileg saga
„Safnið er m.a. byggt upp á ljós-
myndum, enda voru Frakkar
mjög duglegir að taka myndir.
Einnig eru hér munir sem tengj-
ast sjómönnunum, spítölunum
hér og eins eru munir sem tengj-
ast franska konsúlnum. Auk þess
höfum við sett upp ítarlega texta
úr bók Elínar Pálmadóttur,
Fransí-biskví. Okkur gekk ágæt-
lega að útvega muni. Ég vissi um
ýmsa hér á staðnum sem áttu
muni sem tengjast þessum tíma
og síðan höfum við fengið fjölda
muna að gjöf. Í kjölfar þess að
frönsku skúturnar strönduðu hér
við land voru haldin uppboð og
þannig eignaðist fólk ýmsa hluti
úr þeim sem með tíð og tíma
urðu hversdagslegir hlutir. Á
blómatíma veiða fransmanna er
vitað um fjögur hundruð skútur
sem strönduðu við Ísland og milli
fjögur og fimm þúsund Frakkar
dóu hér. Hér á Fáskrúðsfirði er
mest vitað um 100-120 skútur
inni á firðinum og á hverri skútu
voru 18-24 karlar. Það þarf því
ekki að efa að í fásinninu hefur
slíkur fjöldi aðkomumanna vakið
mikla athygli og sett sterkan svip
á mannlífið.“
Albert Eiríksson segir að sér
hafi alltaf þótt saga fransmann-
anna á Fáskrúðsfirði vera merki-
leg og hann hafi því talið löngu
tímabært að gera henni skil á
staðnum. Því hafi hann látið slag
standa og farið sjálfur í verkið.
„Ég sé ekki eftir því, þetta hefur
verið geysilega skemmtilegt verk-
efni,“ segir Albert.
Franski kirkjugarðurinn
á Fáskrúðsfirði
Í franska kirkjugarðinum á Fá-
skrúðsfirði eru þekktar grafir 49
franskra og belgískra sjómanna.
Þrátt fyrir mótmæli sóknarprests-
ins á Fáskrúðsfirði á sínum tíma
jarðsettu sjómennirnir vini sína í
melnum utan við þorpið, sem síð-
an er nefnt „Á krossum“. Á leiðin
settu fransmennirnir trékrossa og
fallega perlukransa. Eftir að veið-
um Frakka lauk við Ísland var
grafreiturinn sléttaður og steypt
undirstaða minnismerkisins. Á
stöplinum er ljóð eftir A. Cantel
og nöfn þeirra sjómanna sem
þekkt eru í grafreitnum. Eftirfar-
andi vísukorn lýsir sjósókn frans-
mannanna.
Elles étaint une centaine
qui s´en allaient tous les printemps
au gré des flots, au gré des vents
là-bas, vers l´Islande lointaine.
Þeir héldu beint á hafsins svið,
eitt hundrað skip er vorið leið,
svo óralangt á Íslands mið
hvar ólgusjór og vindur beið.
Minnisvarði um
franska sjómenn
Við Skólaveg 54 á Fáskrúðsfirði er
Hvað er
„paysa“?
Sagan um franskan upp-
runa orðsins peysa er
skemmtileg. Sagt er að
franskir sjómenn hafi bent og
kallað, þegar þeir sáu ís-
lenska bændur: „paysan,
paysan“, sem þýðir „bóndi,
bóndi“. Íslendingar hafi mis-
skilið orðið, haldið að verið
væri að benda á prjónapeys-
urnar þeirra og farið að kalla flíkurnar peysur.
Þótt sagan sé góð er uppruni orðsins tæpast talinn
franskur. Orðið er til í íslensku að minnsta kosti frá því
á 16. öld í merkingunni „prjónuð bolflík við peysuföt“
og einnig í merkingunni „skinnkyrtill“ en hún er nú
ekki lengur notuð. Í Íslenskri orðsifjabók Ásgeirs Blön-
dals Magnússonar (1989:705) segir að óvíst sé hvort
stofnhljóðið sé -ei- eða -ey- og að engin samsvörun sé
til í grannmálunum. Hann telur því líklegast að orðið
sé tökuorð og stytting úr miðlágþýsku eða miðhol-
lensku og bendir á hollenska orðið wambuis og stytt-
inguna buis sem merki „bolflík“ en það er einmitt síð-
ari liðurinn sem gæti tengst peysunni.
(Af vefnum www.faskrudsfjordur.is/fransmenn)
VEIÐARFÆRAGERÐ
HORNAFJARÐAR
Alhliða víra- og veiðarfæraþjónusta
Álaugarvegi 4, 780 Höfn
Sími 478 1293 og 861 0260