Tímarit Máls og menningar - 01.04.1946, Page 22

12
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
einig fært sönnur ó, að rit það, sem P. H. Resen kallar „anonymi
Islandi Descriptio“ er ekkert annað en íslandslýsing Sigurðar, en
á þessu riti og íslandslýsingu Sigurðar byggir Resen að miklu leyti
sína kunnu íslandslýsingu, Islandiœ nova descriptio, sem er að finna
í sjöunda bindi verksins Atlas Danicus. íslandslýsing Resens, sem
einnig er óprentuð, er frá árunum 1684—87.
Margt væri enn að skrifa um Qualiscunque descriptio Islandiœ,
en rúmsins vegna læt ég mér nægja að vitna í nokkra kafla, til að
gefa sýnishorn af stíl Sigurðar og hugsanagangi og gefa nokkra
hugmynd um, hvílíkur brunnur fróðleiks íslandslýsing hans er.
I síðari hluta bókarinnar lýsir Sigurður, eins og áður var á
drepið, siðum og venjum íslendinga. Nokkrar síður úr þessum
kafla hefur Guðmundur Finnbogason þýtt (Skírnir 1933, bls. 82—
88) og fylgi ég hér þýðingu hans. Sigurður skrifar hér m. a.:
„Víkjum nú að siðum Islendinga. Virðist mér mjög margt í þeim
ekki aðeins sæmilegt, heldur og mjög fjarri búralegri villimennsku.
Verður þó að vera fáorður og tala með eins konar varúð um þá, því
bæði eru lýsingar á þeim efnum að jafnaði fremur tortryggðar, sök-
um þess að höfundar, sem að öðru leyti eru hvorki slæmir né öfga-
fullir, hefja hver þjóð sína til skýjanna með óhóflegu og óviðjafn-
anlegu lofi, og hins vegar skilur hver maður, að eins og á sömu
engjum og í sömu skógum er mikill munur á verðmæti, fegurð og
gæðum grasa, jurta og trjáa, eins eru jafnt siðir sem líkamsvöxtur
manna mjög mismunandi, þó að fæddir séu í sama landi og í sama
loftslagi, af sömu foreldrum og auk þess aldir við sama fæði og
sömu húsakynni. Hér við bætist, að í hinni miklu spillingu í öllum
efnum eru með hverri þjóð fleiri vondir menn en góðir og er það
eitt í raun og veru hörmulegast. En með því að eitthvað verður þó
einnig að drepa á þetta efni, þá vil ég fyrst taka það fram um þjóð
vora, að menn eru þar að eðlisfari hneigðir til hæversku, góðgerðar-
semi, vinsemdar og hvers konar mannúðar og ástunda fyrst og
fremst frið og spekt. Því að eftir að lokið var hinum fornu óeirðum,
deilum og baráttu ofstopafullra og metnaðargjarnra manna, er ollu
hinni mestu sundrung þjóðfélagsins, er hvergi með neinni þjóð
meiri friður en á eyju vorri. Af því sprettur hógværð íslendinga
og hinn mikli þýðleiki og góðvildin sjálf, sem þeir sýna hver öðrum