Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 21

UM DAGINN OG VEGINN
11
grautargerð, útjöskuð „lýrisk“ undanrennu-undanrenna einsog tíðk-
aðist hjá verstu tónskáldum í Danmörku fyrir hundrað árum, nema
hér liefur skapast úr þessum útlenda samhellíngi nokkurskonar and-
leg stefna innlend, sem nefna mætti íslenska væmni. í þessari „tón-
list“ skipa alskonar veikindalög mikinn heiðursess, en þó einkum
svokölluð vöggulög.
Þessi íslenska væmni, sem stundum hefur líka verið nefnd kell-
íngarhjarta, finst ekki í upprunalegri íslenskri list einsog fornsögum,
eddum, þjóðlögum okkar, eða útsaumsmyndlist fornri. Eg hef
stundum verið að hugsa um hvernig á því stendur að íslensk vöggu-
lög eru alveg sérstaklega ógeðsleg svo maður skyrpir lángt þegar
byrjað er að gaula þetta. Er það vegna þess við höfum orðið fyrir
áhrifum af vísindalegri barnahjúkrun nútímans, sem telur hættulegt
börnum að rugga þeim og fordæmir rugguna? Eða förum við í
barm sjálfra okkar og spyrjum hvernig okkur yrði við ef risar
kæmu og tækju til að velta rúminu okkar á ýmsar hliðar með
saunglist í hvert skipti sem við rumskuðum? Þó held ég hitt ráði
mestu að við finnum á okkur að vagga er ekki íslenskt tæki og
þessvegna ekki heldur íslenskt tákn, fremur en t. d. harpa, þó orðið
komi fyrir í gömlum máríuvísum. Ég efast um að vöggur hafi verið
alment tíðkaðar á íslandi fyren um síðustu aldamót að þær breidd-
ust út til íslenskra smáborgara frá dönskum kaupmannaheimilum í
Reykjavík og á Eyrarbakka.
Ofrjósemi okkar í tónskáldskap er þeim mun hrapallegri sem við
eigum dýrmætari og merkilegri fjársjóð þjóðlaga en flestar þjóðir.
Það er eitt einkenni nútímamenníngar okkar, eða réttara sagt menn-
íngarleysis, að þessi auðlegð, sem gerir okkur sérstæða í heiminum,
er einskisvirt og fyrirlitin í landinu. Erindrekar dansks kirkju-
saungs, sem var í eðli sínu þýsk öpun einsog allur danskur prótest-
antismi, sviðu innlenda þjóðlagið forna niður í rót á nítjándu öld
miðri, og síðan hefur hinn veiki en hreini tónn íslands, þessi forni
villigróður, ekki borið sitt bar, en hatursmenn hans og spottarar
kallast brautryðjendur íslenskrar tónmentar. Tónn Islands kvaddi
í laginu okkar við forna alþjóðlega hexameterinn, ísland farsælda-
frón, sem sigraði landið rétt á undan Pétri Guðjohnsen — og beið
ósigur fyrir hinu alútlenda lagi Sveinbjörnsons við ó guð vors lands