Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 22

12
'IÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
1874. Síðan hefur þemaval íslenskra tónskálda yfirleitt verið útlent,
hin íslenska hrynjandi saungs er einnig týnd og var hún þó kanski
enn sérkennilegri en nokkurntíma þemun; og gömlu frumstæðu tón-
tegundunum, sem voru orðnar innlendar hjá okkur, hefur verið fórn-
að, tvísaungsforminu, kvarttóninum, fimmundarhljómnum; öllu; —
og fyrir bragðið vill einginn hlusta á það sem íslensk tónskáld setja
saman. Útlendíngar spyrja: hvar er ísland? íslensk tónskáld svara
á bjagaðri dönsku: við þekkjum það ekki. Ég veit að hér rís Jón
Leifs upp öndverður, en vill hann, sem er okkar von, gera svo vel
og bera verk sín framfyrir heiminn og sýna hvað hann getur.
Gítarinn og Venus
Vagga er ekki einsdæmi um hluti sem, þó hafnir séu til skýa í list,
verka falskt á íslendinga. íslenskt málverk stendur það miklu hærra
en flestar íslenskar listir, að myndir okkar bestu manna eru sýndar
um leið og myndir annarra manna. Athugun á íslensku málverki í
heild liefur enn ekki verið gerð, og sumir málara okkar, jafnvel
ýmsir þeir lærðustu og gáfuðustu, vita ekki altaf jafnglögt hvar þeir
standa. Má ég benda á ofurlítið atriði í sambandi við fyrskrifað
um vögguna, eftilvill gæti það orðið einhverjum lykill. Hjá sumum
bestu málurum okkar, einkum þeim sem tekið hafa áhrifum í höfuð-
borg myndlistarinnar, París, bregður stundum fyrir formi kunnu
úr myndum suðrænna meistara: gítar. Þeir sem mála, ekki síður en
hinir sem skrifa, verða að muna að fyrst og fremst mála þeir og
skrifa á hug manna. Gítar í íslenskri mynd segir annað en gítar hjá
Picasso og Braque. Fólk teingir altaðrar hugmyndir við gítar í Suð-
urlöndum en hér. Picasso er kominn úr landi þar sem gítar er þjóð-
tákn, ekki aðeins hljóðfæri heimilis, knæpu og torgs, heldur einnig
ástar, túnglsljóss og nætur. Gítar er meira að segja konserthljóð-
færi á Spáni. í hug suðræns manns vekur þetta form minníng um
unað lífsins.
í íslenskri mynd vekur gítar altaðrar hugmyndir, þetta form
minnir íslendíng á ekkert af því sem það tjáir suðrænum manni.
Hjá okkur táknar gítar sáluhjálparher og gamlar danskættaðar
meykellíngar — öfugt við alt sem gítar segir hjá Picasso. Það er