Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 35

SKILIÐ ÍSLENDINGUM FJÁRSJÓÐUM SÍNUM AFTUR
25
Vér, danskir lýðháskólamenn, teljum það því hörmulegt, að ein-
mitt þau íslenzk handrit, sem kynnt hafa oss þessa fjársjóði andans,
skuli nú þurfa að verða tilefni óvildar milli Jslands hins nýja tíma
og Danmerkur nútímans, og af allri sál vorri mótmælum vér því,
að danskir fræðimenn beiti vafalausum lagalegum rétti Danmerkur
til að halda þjóðarfjársjóðum Islands gegn jafn vafalausum sið-
ferðilegum rétti Islendinga til þess að fá þá aftur.
Vér vitum alltof vel, að íslenzka þjóðin getur ekki átt lagalegan
rétt til þeirra 15—16 dýrmætu handrita, sem á 17. og 18. öld kom-
ust í eigu danska konungsins og eru nú varðveitt á Konunglega
bókasafninu, en meðal þeirra eru einstæðir hlutir eins og Codex
regius með fornkvæðum Sæmundar-Eddu og Flateyjarbók, m. a.
með frásögninni um Ameríkuför Leifs heppna. Hið sama er að segja
um hinn íslenzka hluta safns Árna Magnússonar, 2—3000 bindi,
ásamt mestum hluta allra kálfsskinnsskjala, sem enn eru til frá
fornöld Islands. Árni Magnússon, einn af lærðustu og merkustu
mönnum Islands, arfleiddi Kaupmannahafnarháskóla — eða öllu
heldur bókasafn háskólans — að þeim ásamt öðrum eignum sínum.
Lagalega séð getur því enginn véfengt danskan eignarrétt vorn á
næstum því öllu, sem varðveitzt hefur af íslenzkum handritum.
En þrátt fyrir þetta staðhæfum vér, að þessi handrit eigi öll að
afhenda íslendingum nú við allsherjarskipti félagsbúsins milli þjóða
vorra. Vér eigum að láta þau af hendi, vegna þess að allur siðferði-
legur réttur er Islands megin, vegna þess að í vísindaskyni hljóta
þau að verða bezt hagnýtt á íslandi, og vegna þess að vér viljum
uppfylla innilegustu ósk annarrar norrænnar þjóðar og getum það
án þess að missa neins í sjálfir, hvorki vísindalega né þjóðlega.
1. Siðierðilegur réttur Islendinga
Hið endurreista íslenzka lýðveldi hejur siðjerðilegan rétt til hinna
miklu íslenzku handritasajna í Kaupmannahöfn, sölcum þess að þau
komust í eign konungs vors og háskóla af þeirri ástœðu einni, að
konungurinn var þá einnig konungur lslands, og háskóli vor var
einnig háskóli íslands.
Ef bjarga átti hinurn dýrmætu skjölum og bókum frá tortímingu
í sárfátæku, bókasafnsvana og háskólalausu landi, eins og ísland