Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 36

26
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
var þá, varS að flytja þau til sameiginlegs höfuðstaðar ríkisins.
Hvergi nema þar var unnt að veita þeim örugga geymslu, aðeins
þar var hægt að gefa þau út og gera þau arðgæf fyrir framtíðar-
rannsóknir á sögu landsins. Þess vegna voru þau seld, gefin eða af-
hent umboðsmönnum ríkisstjórnarinnar, Þormóði Torfasyni og
Arna Magnússyni, þess vegna arfleiddi hinn síðarnefndi Kaup-
mannahafnar-háskóla að hinu afarmikla einkasafni sínu ásamt öðr-
um eignum, sem námu 62000 krónum, og er sá sjóður ennþá tengd-
ur háskólanum.
Enginn maður, sem örlítið hefur kynnt sér hið seiga, stolta, ís-
lenzka lyndisfar og föðurlandsást hinna þriggja miklu Islendinga,
Brynjólfs Sveinssonar, Þormóðs Torfasonar og Árna Magnússonar,
getur verið í vafa um, að allt það, sem þessir lærðu menn lögðu á sig
með ævilöngu striti til þess að bjarga íslenzkum handritum, hafa
þeir gert vegna íslands — íslandi til gagns og heiðurs. Enginn getur
verið í vafa um, að það var með harmþrungnu hjarta, að Brynjólf-
ur biskup sendi Edduhandritið, Codex regius — en það er í augum
margra lýðháskólamanna ein sú dýrðlegasta bók, sem rituð hefur
verið á Norðurlöndum — yfir hafið til Friðriks konungs III. En
þá var engin steinsett skjalavarzla eða bókasafn til á íslandi, og
konungurinn, sem gjöfin var send, var konungur hans sjálfs, kon-
ungur Danmerkur og Islands, og Kaupmannahöfn var höfuðstaður
bæði Danmerkur og íslands.
Þar sem konungssambandið er nú afnumið á löglegan hátt, hlýtur
ísland að eiga siðferðilegan rétt til alls, er Brynjólfur biskup lét
af hendi við konung sinn sem gjöf eða fyrir lítið gjald.
Sömu röksemd bera íslenzkir fræðimenn einnig fram, þegar rætt
er um hina örlagaríku arfleifð, sem íslendingurinn Árni Magnússon
gaf — ekki hinum danska -— heldur hinum sameiginlega dansk-
íslenzk-norska ríkisháskóla árið 1730. Hefði þá verið til íslenzkur
háskóli og tök á útgáfustarfsemi og ránnsóknum á íslandi, mundi
hann að sjálfsögðu hafa gefið föðurlandi sínu, Islandi, handrita-
safn sitt. Eins og þá var ástatt, gat hann í raun og veru ekki annað
gert en gefið það eina háskólanum, sem til var á hinum vestlægu
Norðurlöndum. Að honum var fyllilega ljóst, að þjóð hans var ís-
lenzk og ekki dönsk, kemur berlega fram í þeirri ákvörðun, að