Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 51

LÝÐRÆÐl
41
fram, að þar í landi eru eingöngu einmenningskjördæmi við kosn-
ingar til þings, eins og í Englandi. Um einmenningskjördæmafyrir-
komulagið í Englandi er raunar alkunnugt, að það er í hæsta máta
ólýðræðislegt, þar sem það tryggir yfirleitt stærstu stjórnmála-
flokkunum miklu fleiri þingsæti en þeir eiga að réttu lagi eftir
heildartölu kjósenda sinna. I Englandi væri jafnvel hugsanlegt, að
stærsti stjórnmálaflokkurinn hlyti einn öll þingsætin, enda þótt
hann ætti hvergi nærri helming greiddra atkvæða í landinu, ef svo
vildi til, að fylgi flokkanna skiptist eftir nokkurn veginn sömu hlut-
fallstölum í öllurn kjördæmunum. Slík afskræming lýðræðisins get-
ur aldrei orðið afleiðing einmenningskjördæmafyrirkomulagsins í
Ráðstjórnarríkjunum, vegna þess hvernig fulltrúakjöri er háttað. í
kosningalögunum er sem sé svo ákveðið, að sá frambjóðandi, sem
hlýtur meira en helming gildra atkvæða í til teknu kjördæmi, skuli
teljast kjörinn (102. gr.), en hljóti enginn frambjóðenda meira en
helming gildra atkvæða, þá skal innan hálfs mánaðar efnt til nýrrar
kosningar í því kjördæmi um þá tvo frambjóðendur, er flest at-
kvæði hlutu (105. gr.). Með þessu móti er það tryggt, að sérhver
þingmaður megi teljast fulltrúi meiri hluta kjósenda í sínu kjör-
dæmi og þingið í heild þar með skipað af raunverulegum þjóðar-
meirihluta. 1 borgaralýðræðisríkjunum er þessu yfirleitt öðru vísi
háttað. Þar getur frambjóðandi náð kosningu, þó að hann hljóti
ekki nema þriðjung eða fjórðung atkvæða eða jafnvel ennþá minna,
vegna þess að sá telst kosinn, sem flest fær atkvæðin. Þar má það
telja til undantekninga, að þingmaður sé kosinn með meiri hluta
atkvæða, og þar getur þing verið svo skipað, að það sé í heild
kosið af raunverulegum þjóðarminnihluta, og meira að segja gæti
það beinlínis haft þjóðarmeirihlutann á móti sér. Hugsum oss til
dæmis einmenningskjördæmi í borgaralýðræðisríki, þar sem þrír
eru í kjöri og einn hlýtur 40% atkvæða, annar 35% og hinn þriðji
25%. Atkvæðahæsti maðurinn nær kosningu, enda þótt liann eigi
ekki helming atkvæða. Nú gæti vel átt sér stað, að flestir eða allir
þeir kjósendur, sem ekki greiddu honum atkvæði, væru ákveðnir
andstæðingar hans, þannig að niðurstaða nýrrar kosningar um hann
og næsthæsta frambjóðandann reyndist sú, að hinn síðarnefndi
næði kosningu með 60% atkvæða eða því sem næst. I Ráðstjórn-