Tímarit Máls og menningar - 01.05.1947, Blaðsíða 52

42
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
arríkjunum eiga kjósendur lagakröfu til slíkrar leiðréttingar síns
máls, en í Englandi eða á Islandi fengist henni ekki framgengt.
Þeir, sem kunnugir eru starfsháttum Góðtemplarareglunnar, munu
sjá, að kosningar í Ráðstjórnarríkjunum hlíta nákvæmlega sömu
grundvallarreglum sem kosningar í embætti innan reglunnar, en
yfirleitt heyrist ekki kvartað um það, að kosningafyrirkomulag
þessa félagsskapar sé tiltakanlega ólýðræðislegt.
Annað merkilegt lýðræðisákvæði rússnesku stjórnarskrárinnar
er það, að sérhverjum kosnum fulltrúa skuli skylt að gera kjós-
endum grein fyrir starfsemi sinni, en kjósendur geti, hvenær sem
er, svipt hann umboði með meirihlutaákvörðun, ef þeim sýnist svo
(142. gr.). Á íslandi verða kjósendur, eins og kunnugt er, að sitja
uppi með þingmanii í fjögur ár, hversu gróflega sem hann hefur
hrugðizt trausti þeirra eða svikið kosningaloforð sín. Hér rná enn
minna á atriði, sem sýnir á fróðlegan hátt, hvernig hið sósíalíska
ráðstjórnarlýðræði tryggir framkvæmd lýðréttindanna, þar sem
borgaralýðræðið Iætur sér einatt nægja formslega yfirlýsingu þeirra.
1 Stjórnarskrá Ráðstjórnarríkjanna er að sjálfsögðu lýst yfir fullu
jafnrétti kvenna og karla. Á íslandi er ekki til neitt slíkt stjórnar-
skrárákvæði, enda færi ekki vel á því, á meðan konum hér á landi
eru ekki einu sinni tryggð sömu laun sem karlmönnum fyrir sörnu
vinnu. í stjórnarskrá íslands er þó til dæmis lýst yfir kosninga-
rétti og kjörgengi kvenna til jafns við karlmenn við kosningar til
Alþingis. En hér er sitt livað formsatriði og framkvæmdar, eins og
svo oft endranær á vettvangi borgaralýðræðisins, og framkvæmd
þessa jafnréttisákvæðis er sú, að íslenzkar konur eiga um þessar
mundir aðeins einn fulltrúa á 52 manna þingi. I Ráðstjórnarríkjun-
um eru rúmlega 20% af þingfulltrúum hins vegar konur. Hér kem-
ur það til greina, að ráðstjórnarlýðræðið hefur framkvæmt það,
sem hið íslenzka borgaralýðræði hefur vanrækt, — breytt þjóð-
félagsstöðu konunnar, svo að hún gæti átt þess kost að gefa sig að
þjóðmálum og efla pólitískan og félagslegan þroska sinn.
Mjög mikilvægt lýðræðisákvæði er það, sem lesa má í 109. grein
stjórnarskrár Ráðstjórnarríkjanna, að héraðsdómar allir skuli kosn-
ir af almenningi beinum kosningum með almennum, jöfnum kosn-
ingarétti og leynilegri atkvæðagreiðslu kjósenda. Kjósendur geta,