Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 10

'72
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Karlinn dokaði við svo sem andartak, meðan þessi hinzta kveðja heim-
sóknarstundarinnar fór fram, og — sjá! þarna stóð Þórbergur þá í
nýrri mynd og líkingu; meistarinn ummyndaðist í einum svip eins og
ihinn fyrir nítján öldum og sást nú eins og hann er að eðlisfari í raun
og veru. Þarna stóð hann eins og höggvinn í stein af einhverjum snill-
ingi svipstundarinnar og leit út eins og samnefnari allra sveitabænda,
sem allar stundir ölduin saman hafa staðið og gáð til veðurs, svo sem
eðlilegt er um þann, er „allt sitt á undir sól og regni“, eins og skáld
landbúnaðarins hefir komizt að orðum.
Svona var hann þá eiginlega, hann Þórbergur. Þeim, er hefir séð
liann í þessari mynd, kemur í hug frægt orðstef út af þriðju ummynd-
-uninni, andstæðri við þá, er fyrst var getið: „Sá einmitt loðhunds-
'kjarninn var“, og finnst síðan, að listamannseðli Þórbergs verði ekki
skilið til hlítar án þess, að komizt hafi verið að þessum kjarna í manns-
eðli hans. Listamannseðli er í því fólgið að vilja hafa alla hluti öðru
vísi en þeir eru, og líklega er því mestur listamaður sá, er getur leyft
•sér að fara lengst í því efni, en auðsætt er, að enginn nema sá, er í
•eðli sínu stendur báðum fótum á fastri jörð eins og rótgróinn sveita-
bóndi, sem er eins og öflugur meiður á aldagömlum stofni, getur leyft
sér að hafa endaskipti á öllu í kring um sig og sjálfum sér í ofanálag
frammi fyrir almenningi, eins og Þórbergur hefir leikið sér að í ritum
sínum, jafnvel þótt horft sé upp á það af sjónarhóli hinnar íslenzku
skoðunar á hlutverki skálda, sem nú gleymist að vísu óðum jafnframt
íslenzku máli, en samkvæmt henni eru skáld eigi að eins höfundar allrar
xýnni, heldur fyrst og fremst skemmtunarmenn þjóðarinnar eins og
höfundur Skíðarímu, er var skemmtunarmaður Björns Jórsalafara. Það
.þarf staðfe3tu sveitabónda í bókstaflegum skilningi til þess að halda
jafnvægi við það að fara í flíkur Einars Benediktssonar fyrst til þess
að sýna, að nýtt skáld sé risið upp, og sitja við það samtimis að skrifa
upp siðfræði eftir Eirík Briem, yrkja „futuristiskar kveldstemningar“,
jafna Siglufirði og Nesjunum við Lappland og Indland hjá Heine án
þess að vera nokkuð að ráði kunnugur honum, gefa út ljóðabækur með
nöfnum eins og „Hálfir skósólar“ og „Spaks manns spjarir41, venda
siðan kvæði sinu í kross og setjast við fótskör meistarans á þularstóli
Bjarnar Magnússonar Olsens og ráðast þar á eftir í orðasmölun fyrir
Alþingi. Með öllu þessu er þó ekki nema hálfsögð sagan af kátleguin