Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 12

74
TÍMARIT MÁLS'OG MENNEMGAR
honum hafi aldrei verið um Goethe; það er svo sem alkunna, að skáld
eru frábitnust þeim, er þau líkjast helzt að einhverju leyti.
Til þessa vaxtarmagns í listamannseðli Þórbergs á það sjálfsagt ræt-
ur að rekja, að hann hefir snúið baki við bundnu máli og horfið að
því að. skemmta með æfisögum. Bundið mál þrengir að, en æfiþráður
er undanlátssamur, enda spunninn af margvíslegum toga. Sögur Þór-
bergs af sjálfsæfi hefðu sjálfsagt orðið honum ótæmandi uppspretta
endalausrar skemmtunar, ef ekki hefði runnið saman við hana enda-
laus æfisaga annars manns, Árna prófasts, er hann hefir nú skemmt
með um hríð, en þess er að vænta, er hana þrýtur, að hann taki þar
tilj er fyrr var frá horfið, og reki þá enn lengra eiginsögu. Mætti þar
af verða góð skemmtun, ef honum verður þá ekki brugðið frá því,
sem fyrri var.
Á því er víst ekki heldur mikil hætta. Mannseðli Þórbergs stendur
sjálfsagt á furðulega mögnuðum stofni ekki síður en listamannseðli
hans og er því ekki auðsveipt breytiiigum. Kostirnir við kostulega
skemmtun hans eru líklega ekki hvað sízt í því fólgnir, að á sálnaflakki
hans um þríhyrnda krákustíga listar hans „frá himnum yfir jörð og
niður í víti“, frá hinmurn hugsjónanna yfir jörð hversdagsleikans og
niður í víti mannlegrar eymdar og fávizku og ójafnaðar, hefir fer-
hyrnd niðurstaða sjálfs hans aldrei látið undan. Listamannseðli hans
og mannseðli standast á eins og þríhyrningur við ferhyrning. Það er
örðugur leikur að koma hornum þeirra saman öllum; þau skjóta sífellt
skökku við hvert öðru. Þríhyrnt geðslag listamanns veit upp og niður
og út og fær ekki samrýmzt við ferhyrnda skynsemi sveitabónda, er
allt jafnt stendur á verði gegn veðri af öllum höfuðáttunum fjórum,
og verður af sífelld spenna, en slík spenna er einmitt einkenni Þórbergs
sem skemmtunarmanns, og það er, sem betur fer, ekki runnið af hon-
um enn, þótt hann sé nú sagður sextugur. Líklega er þó eitthvað bogið
við það, því að ekki er að sjá á honum ellimörk. Hann er enn að sjá
andlega sem líkamlega jafn-borubrattur og beinn og fattur og líklegur til
að „snýta sér á skýjunum“ sem áður, þá er hann var ungur, en á hinn bóg-
inn munu þó finnast heimildir fyrir því, ekki öllu lakari en önnur söguleg
gögn eða til dæmis hversdagslegar sannanir fyrir öðrum „dularfullum
fyrirbrigðum“ eða draugasögum, að hann hafi orðið sextugur þegar í
fyrra, og raunar skiptir það ekki miklu máli. Ekki er rnark að ártölum.