Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 16

78
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sem eru færir um að láta hið hreina Ijós þekkingarinnar falla óbrenglað
á bakgrunn sálarinnar? Ef þér gerðuð gangskör að því að gegnlýsa
yfirborð mannlífsins, þá mynduð þér fyllast sárri örvæntingu yfir því,
hve sálir mannanna eru fjötraðar við björg óttans og hleypidómanna,
og hvað það er í raun og veru vonlaust verk að reyna að fá þar nokkru
um þokað til andlegs frelsis. A allri ævi minni hef ég hitt aðeins einn
einasta mann, sem var frjáls.
Og er við öðru að búast?
Þessi krypplingasköpun er undir eins hafin á barninu í vöggu, og
síðan tekur hver mannskennndarstofnunin við af annarri, þar til
búið er að gera manninn í einstaklingnum að óttasjúkum vanskapnaði,
hálfvilltu dýri.
Foreldrarnir streitast við að steypa upplag barna sinna í mynd
sinnar eigin vansköpunar, í deiglu þess andlega krypplingsvaxtar, sem
lífið hefur formað þá sjálfa í. Þeim er innrætt ákveðin afstaða til um-
heimsins, afstaða, sem er að eins blint andóf, en á ekki neitt skylt við
þá háu dyggð að skilja þetta margbrotna sigurverk, er við köllum um-
heim. Það er komið inn hjá þeim fölsku mati á flestum verðmætum
þessa umheims. Þau eru afskræmd með hinum heimskulegustu trúar-
kreddum. Þau eru úttroðin með eigingjörnum móral, sem síðar hjálp-
ar til að gera þau að ósvífnum ræningjum eða kúlduðum undirlægjum.
Þau eru fyllt hugmyndum og kenningum, sem skapa ótta, er aftur
getur af sér yfirtroðslur og margs kyns andlega kvilla. Og þegar þessu
uppeldisofbeldi fáfræðinnar lýkur, eru börnin þannig undirbúin fram-
boð og eftirspurn úti á markaðstorginu, sem við köllum þjóðfélag, að
þau eru ófær til að hugsa og breyta sjálfstætt, hafa glatað hinni upp-
runalegu, heilbrigðu tilfinningu fyrir mismun þess, sem við köllum
gott og illt eða satt og logið, og eru í sífelldri hættu fyrir hverjum þeim
svindlara, sem býður þeim svikna vöru, reynir að ginna þau inn í
gildrur eiginhagsmunanna.
Þá taka skólarnir við með þulusuðið, örnefnasöfnin og meira eða
minna falsaðan þjóðfélagsvísdóm, undir sljóvgandi fargi auðmanna
og sálsjúks trúarhyskis. Við hlið þeim stendur kirkjan með upplogin
trúarbrögð, falsaðan Krist, þrælasiðfræðina og ógnandi guðsfrukt,
sem drepur niður hvern vísi til sjálfstæðrar hugsunar, kemur í veg
fyrir viðleitni til hærri vísdóms, skapar hræsni í stað hreinnar breytni,