Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 20

82
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
um og samstarfi. Kjörorð hennar er „almenningsheiIP1 og „samhjálp
gegn rangsleitni“. Starf hennar er því barátta gegn hinum eigingjörnu
öflum. Þetta ásigkomulag kalla Indverjar rajas.
Jafnvægið milli þessara andstæðu höfuðafla er sameignarmannfélag,
ímynd mannúðar, vitsmuna og réttlætis. Þá er ekki lengur um það bar-
izt, hvort þessi eigi að svelta hrjáður og fyrirlitinn, en hinn verði dýr-
legur af óhófi og stjórnleysi á dýrslegum girndum. Þá verður atvinnu-
málunum stjórnað til almenningsheilla eftir vísindalegum grundvall-
arreglum, að sínu leyti eins og skólum, pósti og síma á vorum dög-
um. Þá er það löngu úreltur skrælingjabragur að láta fáfróða og
ábyrgðarlausa braskara verzla með líf og velferð almennings, og vís-
indi og listir steypa fjárgræðgi og styrjöldum af stóli. Þá verður gam-
an að lifa, Lára mín! Þá verður Morgunblaðið ekki lengur til, og hinn
andlausi skríll verður að mentuðum mönnum. -— Þetta ástand kalla
Indverjar sattva.
Eg gæti trúað, að þessi heimspeki yrði sumum samkepnisseggjun-
um nokkuð þungskilin. Þeir eru óvanalega seinir að skilja.
Mér dettur alt af í hug gamall karl í Suðursveit, er ég reyni að koma
litlum spekingum í skilning um andleg efni. Karl þessi var allvel efn-
aður og fann því nokkuð til máttar síns. Á næsta bæ við hann var
fátæk kerling, fjölgáfuð og margfróð. Karl var vanur að heimsækja
hana öðru hvoru og spyrja margra hluta. Eitt sinn spyr karl: „Hverra
manna var hann Jón Þorláksson á Hofi?“ Þá svarar kerling: „Ertu nú
búinn að gleyma þessu? Og þetta sagði ég þér um daginn. Það þýðir
ekkert að segja þér neitt, Steinn! því að þú ert undir eins búinn að
gleyma því aftur, og svo held ég, að þú sért svo skilningslaus, að þú
skiljir það ekki.“ Karl setti hljóðan við og stappaði stafnum í gólfið.
IJinir öskra því hærra, því færra sem þeir skilja.
XXIV.
Þú spyrð kanski: Til hvers er maðurinn að skrifa mér svona sögur?
Spurðu drottin allsherjar, sem stýrir vindum lofts og eldi jarðar.
Spurðu hann, sem hefir demht þessum ósköpum yfir mig. Spurðu snill-
inga allra alda, seni eru verkfæri í hendi hans.
Til hvers orti Dante sínar ægilegu lýsingar á helvíti og kvölum for-
dæmdra?