Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 34

96
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
skemmu góða af Akranesi, úr Görðum, útí Geirshólm, til aS geyma þar
í liS, ránsfé og vistir. Hve fjölment liSiS hefur veriS er hvergi sagt, en
varla hefur svo veriS giska mjög. ÞaS gerir liSinu sætt í hólmanum
um skeiS aS eftir Bæarfund, sem þá er nýafstaSinn, ræSur forínginn,
maSur Sturlu SvarthöfSi Dufgusson, öllum BorgarfirSi.
Þannig er sannfróS endurminníng um hersetu Geirshólma tiltölu-
lega fersk í minni kynslóSarinnar á undan höfundi HarSarsögu og
gæti hafa veriS hvöt þess og tilefni aS fariS er aS hrúga saman ýmsum
æfintýrum um „hólmverja“ forna, en þeir virSast eftir Landnámu aS
dæma síst hafa átt meira tilkall til lífs í skáldskap en hellismenn. Ef
einhverjir frægir ofsamenn Sturlúngaaldar hefSu sest í hellinn Surt
mundi ekkert líklegra en hellismannasaga hefSi orSiS til skömmu á
eftir, og þá vitanlega látin gerast á tíundu öld einsog aSrar fornsögur,
mundi þá nýu lífi hafa veriS blásiS í hina visnuSu SmiSkelssonu og
hver lús á þeim hraShækkaS í verSi.
Eg ætla mér ekki þá dul aS rekja hér slóS reyfaranna átján gegnum
íslenska þjóStrú og bókmentir, en laungum hafa þeir veriS á faralds-
fæti. Til dæmis hillir undir þá í Gretlu, og heita þar átján keldhverfíng-
ar, en svo mikiS brjál verSur þar milli sögutextans og kvæSa ýmsra
sem höfundur eykur inní, aS hvergi er heil brú. Einginn skilur hvernig
keldhverfíngar þessir átján eru komnir suSur í hamraskarS á Arnar-
vatnsheiSi aS berjast viS þá Hallmund og Gretti, einsog sagan segir,
og ekki verSur auSveldara aS gera því á fæturna, sem getur þar í vísu,
aS þeir Grettir hafi barist viS keldhverfínga þessa í HrútafirSi. En
„svo hafa þeir frá sagt“ segir gretlutextinn, og er þar enn aS nokkru
leyti vitnaS í ,orS Grettis sjálfs', „aS Grettir dræpi sex menn í ferSinni
en Hallmundur tólf“. Hinsvegar hælir Hallmundur sér af því í ævikviSu
sinni, aSskotahlut í Gretlu ósamræmdum viS textann, aS hann hafi
drepiS þá alla, „svo aS kappar Kelduhverfis átján þar eftir lágu“.
Djarfar þarna sem víSar fyrir gleymdri reikisögn um átján manna flokk
reyfara, sem veriS hefur algeing á þrettándu öld, en aldrei nógu aS-
kallandi til aS verSa færS í letur, jafnvel þó væri á miklum söguletr-
unartíma.
Sennilega hafa átjánmenníngar þessir veriS á reiki í landinu á öllum
■ öldum. Á sextándu öld skýtur þeim upp í Gottskálksannál, og virSast
þar orSnir gömul norSlensk sögn, en annálshöfundur séra Gottskálk