Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 42

104
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sögunnar, en hirðir aldrei að rifja upp sannsögulega fortíS hans, dettur
hún ekki einusinni í hug, þekkir hana líklega ekki.
í þessu sambandi er fróSlegt aS rifja upp „sögu“ síSustu hellis-
manna á íslandi, en hún hefur veriS furSu fljót aS gleymast, sennilega
af þeim ástæSum aS fólk þetta hvorki drap nienn né stal fé; eSa réttara
sagt vegna þess aS af því varS aldrei nein saga í gæsarlappalausri
merkíngu þess orSs. En fyrir 35 árum eSa þarumbil bjuggu aS því ég
best veit tvenn úng hjón í helli milli Gjábakka og Laugarvatns, Vatna-
helli sem svo er nefndur á Laugarvatnsvöllum. Fólk þetta átti þarna
heima í nokkur ár. En sögur hafa sumsé ekki fariS neinar af því, aS
undantekinni þeirri hversdagslegu en aS öSru leyti prýSilegu sögu sem
lesin var í útvarpiS í fyrra um þaS er önnur konan ól barn í hellinum.
HefSi fólk þetta lagst út aS stela mundi þaS hafa eetiS sér mikla frægS
og kanski eignast sess í þjóSsögunum; ég tala nú ekki um ef þaS hefSi
drekt börnum sínum í pytti í staS þess aS setja þau á, — þá hefSi þaS
alveg áreiSanlega komist í frægan skáldskap, gottefekki heimsbók-
mentirnar. En þrátt fyrir þessi mistök meS tilliti til frægSar er þó
gaman aS vita aS til skuli vera meSal vor einstaklíngar fæddir í helli,
börn „útilegumanna“, troglódýtar svo nefndir.
Þannig ætti ekkert aS vera því til fyrirstöSu aS í Surtshelli hafi ein-
hverntíma búiS friSsamt fólk um stundarsakir, af einhverjum ástæS-
um ekki merkilegri en til dæmis þeim aS bær þess hafi veriS í smíS-
um í nágrenninu. Ytri líkur eru meiri fyrir því aS þarna hafi búiS
friSmenn en útileguþjófar, og hvaS sem þjóSsagan kann aS segja í
því efni, þá er þaS nú einusinni svo aS þjóSsaga ein getur aldrei orSiS
yitnisburSur annars en sjálfrar sín; sem slík getur hún reyndar orSiS
mönnum stuSníngur í rannsókn skáldskapar, bókmenta og jafnvel þjóS-
arsálfræSi ef slík fræSigrein skyldi vera til; en varla í sagnfræSi.
Ef flokkur manna undir forustu þeirra þorvarSsstaSabræSra hefur
lagst hér út til aS stela eSa ræna búfé manna í grendinni þá er staS-
urinn valinn af svo rnikill óhagsýni aS verra gat varla orSiS aS gerast
útilegumaSur heima hjá sér á ÞorvarSsstöSum. Ég held einginn nema
þjóSsagan gæti valiS j afnóheppilegan staS til slíkrar atvinnu. Sann-
sögulegur útilegumaSur einsog Fjallaeyvindur gat ekki hafst viS á
Hveravöllum, hundraS kílómetra frá bygSum, þó þjóSleiSin væri svo