Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 48

110
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
sínum stað. í byrginu er ekki hærra undir loft en svo að maður getur
setið álútur uppvið dogg inst, þar sem hæst er. Þessi grettisbústaður
liggur einsog Grettisbæli á Mýrum við þjóðveg í miðri sveit, úr kverk-
inni þar sem byrgið stendur sér á tvo vegu yfir gróðursælt undirlendi
Axarfjarðar.
Það er erfitt að fá íbúa héraðsins til að ræða um þetta mannvirki á
öðrum grundvelli en þeim að þarna hafi Grettir skilið eftir nafnspjald
sitt, og þeir búa sér til ýmiskonar kenníngar um hvernig á því muni
standa að dvalar Grettis hér skuli ekki getið í sögu hans. Þegar grein-
argóður bóndi í nágrenninu var spurður hvert hlutverk hann mundi
ætla byrginu ef slept væri öllum hugmyndum um Gretti í sambandi
við það, hugsaði hann sig fyrst um og gat sér þess síðan til að byrgið
væri verk smalamanna.
Sömu rök leiða til þess sem á Mýrum að ekki er hugsanlegt að héðan
hafi verið stundaður útileguþjófnaður, aðeins hefur fjall þetta það
umfram Fagraskógarfjall að þarna eru leifar mannaverka þó lítilfjör-
leg séu. Liggur næst að geta sér til að „mannvirkið“ sé einhverskonar
varðbyrgi, annaðhvort manna sem gættu hér búfjár í högum ellegar
njósnara vegna flokkadrátta innanhéraðs. Mannavist er óhugsanleg í
byrginu til lángframa, en nestaður maður gæti í öllu sæmilegu hafst
þarna við í nokkurn tíma og jafnvel búið um sig í húðfati í byrginu.
Vígi er þarna ekki, auðvelt að gánga upp urðina úr ,mörgum stöðum
í senn, leiðin upp að byrginu ekki nema steinsnar.
Sennilegast þykir mér að þetta mannvirki sé af því tagi sem nefna
má tilbúnar fornminjar, en það var mikill siður áður fyr að menn
bjuggu til alskonar jarteikn meira af laungun til að sanna hluti sem
gætu liafa verið, og æskilegt var af trúarástæðum að verið hefðu, held-
ur en af falsnáttúru í þeim skilníngi sem nútíminn leggur í fals. Ekk-
ert var á miðöldum algeingara en slík framleiðsla tilbúinna sönnun-
argagna, flestallar helgar leifar dýrlínga eru þannig til orðnar og
ógrynni af helgum bókmentum, ættartölur svo sem áður er getið, svo
og lögfræðilegar höfuðstoðir veraldarvalds kirkjunnar á miðöldum,
donatio Constantini og „fölsku dekretin“, — alt tilbúið af fróðum
mönnum í góðri meiníngu, af því það sem þessum hlutum var ætlað
að sanna hefði getað verið satt og studdi dýrmætan málstað. Frægt
dæmi slíkra hluta frá vorum dögum, og á hvers manns vörum þetta