Tímarit Máls og menningar - 01.05.1949, Blaðsíða 118

180
tímanum, vita hvað er a'ð gerast í bók-
menntum heimsins; og það mun flesta
bókamenn gruna að til séu yngri höf-
undar en Pearl S. Buck og Mika Walt-
ari, og að það kunni að vera þess vert
að kynnast þeim líka. Vart er hugsan-
legt að við séum svo aðþrengd að ekki
sé unnt með næmum skilningi og stök-
um góðvilja gjaldeyrisyfirvalda að fá
keypt eitt eintak af bókum nokkurra
eftirtektarverðra ungra höfunda, svo að
hægt sé að þýða þær og kynna íslenzk-
um lesendum. Bókaútgefendur ættu að
athuga hvort þetta er ekki framkvæman-
legt, því álíta verður að þeir hafi nokkr-
ar skyldur við lesendur, og þá meðal
annars þá skyldu er aðrir kaupsýslu-
menn telja sjálfsagðasta: að falbjóða
nýjungar.
Eg ætla að minnast hér á nokkrar
merkar bækur í góðum þýðingum sem
út hafa komið fyrir skemmstu og ég tel
að íslenzkum lesendum sé ávinningur
að hafa fengið.
Maxim Gorkí: Barnœska mín. Þetta er
fyrsta bindi af sjálfsævisögu Gorkís, og
hefur Kjartan Ólafsson þýtt úr frummál-
inu, rússnesku.
Ólíklegt er annað en íslenzkir lesend-
ur fagni því að fá nú á sínu máli þetta
liöfuðverk hins mikla skálds.
Þeir sem lesið hafa skáldsögur Gorkís
og leikrit og dáðst að snilli höfundar í
að draga upp ógleymanlegar myndir af
alls konar fólki sem verður svo bráðlif-
andi að menn muna það æ síðan, hversu
sérkennilegt sem það annars er og ger-
ólíkt þeim manngerðum er lesandinn
þekkir, munu við lestur ævisögu skálds-
ins fá nokkra lausn á galdri listamanns-
ins. Það fólk sem hann elst upp með, er
sem sé næsta einkennilegt og eftirtekt-
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
arvert, og Gorkí hefur frá fyrstu haft at-
hyglisgáfuna í lagi. Samneyti hans við
þetta fólk — rússneska alþýðu — frá
blautu barnsbeini, margbrotin reynsla
hans og þátttaka í kjörum þess hefur or-
sakað það, að hann varð sannastur allra
skálda öreiga og verkalýðs.
Hann reynir ekki að fegra fólk sitt
eða láta dátt að því til að koma sér í
mjúkinn hjá því. Lýsingar hans á stakri
mannvonzku, ágirnd, fáfræði og vesal-
mennsku ýmsra förunauta hans á lífs-
leiðinni — sumum honum mjög ná-
komnum — eru bæði raunliæfar og ó-
vorkunnsamar. En hann örvæntir aldrei
um þessa menn, enda er það óhugsandi
að maður sem átt hefur Akúlínu ívan-
ovnu fyrir babúsku — ömmu — missi
trúna á manngildið, þótt aðstæður geri
menn ruddalega. Hann skilur að í
brjósti þessa fólks, sem búið hefur um
aldir við áþján, leynast ósviknar mann-
legar tilfinningar, engu síður en hjá
þeim sem betur eru siðmenntir, og þrá-
in eftir betra lífemi. Og það er einmitt
sú þrá sem er þungamiðjan í öllum verk-
um þessa höfundar.
í þessu bindi segir Gorkí frá ömmu
sinni, sem hann á öðmm stað kallar
sinn „nánasta hjartans vin, tryggustu
og elskulegustu manneskjuna á jörð-
inni“. Hún hefur ekki heldur verið
munaðarleysingjanum neitt óhræsi þessi
amma. Hún átti óþrotlega auðlegð af
sögum, ævintýrum og ljóðum sem hún
sífellt þuldi hinu verðandi skáldi og
mælti fram af sannri list.
Að öðm leyti átti drengurinn ekki
sjö daga sæla á heimili afa síns sem
húðstrýkti hann fyrir hverja smáyfir-
sjón, svo að oft gekk nærri lífi hans, og
rak hann síðast frá sér þegar hann sjálf-
ur var orðinn öreigi.