Tímarit Máls og menningar - 01.12.1951, Blaðsíða 102

308
áhrif kvæðanna um sál manns dögum
saman, jafnvel án vitundar og vilja þess,
sem kvæði'ð nam. Hið hefðbundna Ijóð-
form hefur engu týnt af orku sinni, þótt
skáldin týni.
*
Tilefni þessarar greinar er ljóðabók,
sem ég las fyrir síðustu jól og skilur því
meira eftir í huganum sem ég opna hana
oftar. Af því ræð ég, að hún muni lifa, og
vil lýsa henni. Það eru ljóðin Af heiðar-
brún eftir Heiðrek Guðmundsson. Pálmi
H. Jónsson, Ak. 1950.
Unglingskvæði Heiðreks eru í kverinu
Arfur öreigans, sem kom út fyrir nokkr-
um árum (Helgafell). Hér er hann full-
þroska að árum og skapgerð, ræður við
flest viðfangsefni sín og er kröfuharður
við sjálfan sig í list. Hann á sín takmörk,
en innan þeirra er maðurinn svo heil-
steyptur og vel að sér ger, að ekki veit
ég líklegri skáld meðal jafnaldra hans
til að skila þjóðinni sígildum kvæðum.
Fyrsta einkenni bókarinnar er rímlist,
sem styrkir hverja hugsun hans. Frá
mæltu máli er víða sveigt og tíðast vilj-
andi, það er stíll Heiðreks, en fymska
og tilgerð eru hvergi. Mál og form er
blátt áfram og lýtalaust. Og það er fjöl-
breytt.
Um hið fastorða tungutak rímsins
finnst mér óhætt að segja, að Heiðrekur
sé þar meðal snjöllustu skálda og skort-
ir ekki hugkvæmni innan hins hefð-
bundna forms. Hnitmiðun ferskeyttra
hátta við örðugt efni er honum léttur
leikur, og sonnetta fer honum vel. Með
lausu og litlu endarími kveður hann um
krakkaærsl (Gamalt œvintýri um ris-
ann), en Ljóðabréf í gömlum stfl, til
bróður síns, gerir hann í gamni að lista-
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
verki orðavals, ríms og hrynjandi. Eins
veit hann, að Helgu í öskustónni hæfðu
hin fegurstu klæði, og kvæðið um hana
fær þau.
Kvæðið Galdra-Loftur fylgir fast þjóð-
sögunni og er tilþrifamikið. Engin setn-
ing er óþörf né missir marks, og kraftur
lýsingarinnar er stórkostlegur, allt frá
upphafi, þar sem Loftur bölvar hátt,
þegar skór hans skriplar á leið út í
kirkju til særinganna, og þangað til
loppa djöfuls læsir í bátinn gulum klóm.
Ekkert er milduð mynd hins fordæmda
í sögulok fremur en í sögninni. fsköld
ró draugsins, Gottskálks grimma, tryllir
Loft, sem sér hann rétta að sér Rauð-
skinnu:
Gengur í sveit með gráum púkum,
glottir kalt og napurt hlær —:
„Vel er sungið, sonur kær“.
Galdraskinnu krepptum kjúkum
kreistir í sinaberum lúkum,
arma teygir nær og nær.
Loftur hamast. Hug sinn knýr hann.
Hriktir í trjám og skjálfa bönd.
Fram hann réttir hægri hönd.
Faðirvori á fjandann snýr hann.
Froðu gegnum vitin spýr hann.
Kirkjugólfið rís á rönd.
En þegar Hólakirkja tekur að sökkva,
eins og Gottskálk ætlast til, heyrast
klukkur, svo að heimur særinganna
verður á augabragði að engu:
Þá er knúinn klukkustrengur,
klökkur tónn um loftið fer.
Hverfur í djúpið draugaher.
Loftur burt frá grátum gengur
göldrum rúinn, slyppifengur.
Bleikur eins og bast hann er.
Sagnaskáld (epísk) þurfa takmarka-
lausa orðgnótt og vald yfir myndum, sem