Tímarit Máls og menningar - 01.12.1957, Síða 75

ÞORF GREINARGERÐ
jákvæðar og neikvæðar. Þeir verða
fúlir, ef galli skyldi finnast í fari já-
kvæðrar persónu. Og ef neikvæð per-
sóna skyldi hafa einhverja kosti,
verða þeir vondir: hlutirnir hafa ver-
ið færðir úr réttri röð!
Þessir menn taka ekkert tillit til
breytts tíðaranda frá árunum 1920—
30 og til 1950—60. Fyrir þrjátíu ár-
um stóð hjá okkur stéttastríð, fólk
sem hafði öðlazt sinn hugsunarhátt í
auðvaldsþjóðfélagi og vildi veikja
kerfi sósíalismans, var óvinir í fullu
fjöri. A stríðsárunum og endurreisn-
artímunum eftir þau sýndi þjóð okk-
ar einingu, þolinmæði og andlegan
styrk. En sú hugmynd að árekstrar,
andstæður og barátta væru horfin úr
lífi okkar, var vitanlega fjarstæða.
Allt var orðið flóknara. Togstreita
milli framtíðar og fortíðar, milli
hins góða og hins illa, heldur áfram
í samvizku og meðvitund milljóna
manna.
Við sjáum daglega óteljandi and-
stæður allt í kringum okkur. Dug-
legur verksmiðjustjóri er glæpsam-
lega skeytingarlaus um verkamenn
sína. Verkfræðingur sem hefur gert
uppfinningar í grein sinni getur ver-
ið forhertur einvaldur á heimili sínu.
Maður sem sýndi framúrskarandi
hugrekki í stríðinu, getur verið heig-
ull og smjaðrari fyrir húsbónda sín-
um.
Það er ekki skylda höfundarins að
lýsa útliti vélar, heldur innri heim
mannsins sem stjórnar vélinni. Rit-
höfundur sem vill lýsa á heiðarlegan
hátt sovézkum borgara í dag, getur
ekki látið sér nægja tvo liti, svartan
og hvítan. Lífið krefst miklu auðugra
litaspj alds.
Einsýnir gagnrýnendur
Stundum virðast mér bókmennta-
gagnrýnendur líkir rannsóknarstofu-
mönnum sem eru að rannsaka sam-
setningu víntegunda. Hvernig er syk-
urinn? Er súrbragðið of mikið? Þeir
vilja að hver bók sé í réttum blönd-
unarhlutföllum. Ef höfundur lýsir
skrifstofuþræli, þá verður hann að
lýsa líka heiðvirðum starfsmanni sem
— í samvinnu við annað starfsfólk
— er andstæða skrifstofumannsins.
Ef lýst er fúskara úr hópi rithöfunda,
þá verður samtímis að segja frá lista-
manni sem heldur í hemilinn á hon-
um. Ef einhver kvensan skyldi vera
heldur lauslát, þá verður hún að eiga
vinkonu sem er fyrirmynd að dyggð-
um.
Þessi tegund gagnrýni kyrkir unga
rithöfunda, einkum þegar henni er
beitt á bækur sem enn hafa ekki kom-
ið út. Ungur rithöfundur sem hefur
ritað raunsanna lífssögu um slæman
rithöfund án þess að segja frá góð-
um listamanni í sömu sögu, fær hana
skorna niður tíu sinnum hjá tíu út-
gefendum, unz sá tími kemur að hann
hlustar á „góð ráð“ — og verður
sjálfur skussi.
265